________________
કાયસ્થિતિઃ એક જ કાયમાં જન્મ-મરણની પરંપરામાં વ્યતીત થતા કાળને કાયસ્થિતિ કહે છે. જેમકે પૃથ્વીકાયનો જીવ મરીને પુનઃ પુનઃ પૃથ્વીકાયમાં જ જન્મ-મરણ કરતાં જેટલો સમય પસાર કરે, તે પૃથ્વીકાયની કાયસ્થિતિ છે.
તે જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાત કાળની છે.
પૃથ્વીકાયનું અંતરઃ સ્વકાય છોડીને પરકાયમાં જઇ, ફરીથી તે જ કાયમાં જન્મ ધારણ પૃથ્વીકાય જીવોનો અંતર કાળ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ અનંતકાળનો છે. ભવસ્થિતિ, કાયસ્થિતિ અને અંતર ઇત્યાદિ એક જીવની સ્થિતિની અપેક્ષાએ છે.
અપ્લાયિકઃ પાણી જ જેનું શરીર છે, તેને અપ્લાયિક જીવ કહે છે. પાણીના એક ટીપામાં અસંખ્યાત જીવો હોય છે.
તેના સુક્ષ્મ અને બાર તેમ બે ભેદ અને એ બન્નેની પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા એમ બે-બે ભેદ મળી કુલ ચાર ભેદ થાય છે. સુક્ષ્મ અપ્કાય જીવો આખા લોકમાં ઠસોઠસ ભરેલા છે. તેના કોઇ ભેદ નથી.
બાદર પર્યાપ્ત અપ્લાયિક જીવોના પાંચ ભેદ છ ૧) વરસાદનું જળ ૨) ઓસ બિન્દુ ૩) વનસ્પતિમાંથી ઝરતું પાણી ૪) ધુમ્મસ ૫) બરફ બાદર અપ્લાયના જીવો લોકના એક દેશમાં સ્થિત છે.
-
ભવસ્થિતિ - જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટ ૭૦૦૦ વર્ષ; કાયસ્થિતિ - પૃથ્વીકાયની જેમ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાત કાળ; અંતર પૃથ્વીકાયની જેમ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટ અનંતકાળ છે.
વનસ્પતિ કાયઃ
વનસ્પતિ જેનું શરીર છે, તેને વનસ્પતિ કાય કહે છે. તેના સુક્ષ્મ, બાદર, પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા એમ ચાર ભેદ છે. સુક્ષ્મ જીવો આખા લોકમાં સોઠસ ભરેલા છે, તેના કોઇ ભેદ નથી. બાદર વનસ્પતિ કાયના મુખ્ય બે ભેદ છે - પ્રત્યેક શરીરી અને સાધારણ શરીરી વનસ્પતિ કાય.
૧૯૧
