________________
મનુષ્ય-તિર્યંચની વેશ્યા સ્થિતિઃ
કેવળી ભગવાનને છોડીને શેષ મનુષ્ય અને તિર્યંચમાં લેશ્યાની સ્થિતિ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ અંતર્મુહૂર્તની જ હોય છે. અંતર્મુહૂર્તમાં જ તેના ભાવોમાં પરિવર્તન થઇ જાય છે. ભાવ લેશ્યા અનુસાર તેની દ્રવ્ય લેશ્યા પણ પરિવર્તન પામે છે.
પૃથ્વીકાય, અપકાય અને વનસ્પતિકાયમાં ચાર લેશ્યા; તેઉકાય, વાયુકાય, ત્રણ વિકસેન્દ્રિય, અસંજ્ઞી તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય અને સંમૂર્છાિમ મનુષ્યમાં પ્રથમ ત્રણ લેશ્યા; સંજ્ઞી તિર્યંચ અને સંજ્ઞી મનુષ્યમાં છ લેગ્યા હોય છે.
કેવળી ભગવાનને સદા શુક્લ લેશ્યાનો જ સદ્ભાવ હોય છે. તેમની શુક્લ લેશ્યાની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ એક ક્રોડપૂર્વ વર્ષમાં નવ વર્ષ ઓછી કહી છે. કારણકે પૂર્વક્રોડ વર્ષના આયુષ્યવાળા કોઇ નવ વર્ષની ઉંમરના મનુષ્યને કેવળજ્ઞાન થાય, તેમની અપેક્ષાએ નવ વર્ષ જુન સ્થિતિ શુક્લ લેશ્યાની સંભવે છે.
દેવોની લેશ્યા સ્થિતિઃ
દેવોમાં ભવનપતિ અને વ્યંતર દેવોમાં પ્રથમ ચાર લેશ્યા; જયોતિષી અને પહેલા-બીજા દેવલોકમાં એકતેજો વેશ્યા; ત્રીજા, ચોથા અને પાંચમા દેવલોકમાં પદ્મ લેશ્યા છે. છઠ્ઠા દેવલોકથી સર્વાર્થ સિદ્ધ વિમાન સુધી એકશુક્લ લેશ્યા છે.
૧) દેવોની કૃષ્ણ લેશ્યાની જઘન્ય સ્થિતિ દશ હજાર વર્ષ અને ઉત્કૃષ્ટ પલ્યોપમના અસંખ્યાતમાં ભાગની છે.
૨) દેવોની કૃષ્ણ વેશ્યાની જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે તેનાથી એક સમય અધિક નીલ ગ્લેશ્યાની જઘન્ય સ્થિતિ છે અને ઉત્કૃષ્ટપલ્યોપમના અસંખ્યાતમાં ભાગની
૩) નીલ લશ્યાની જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે તેનાથી એક સમય અધિક કાપોતા લેશ્યાની જઘન્ય સ્થિતિ છે અને ઉત્કૃષ્ટ પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગની છે.
૪) સમુચ્ચય રીતે દેવોની તેજોલેશ્યાની જઘન્ય સ્થિતિ દશ હજાર વર્ષની છે અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પલ્યોપમના અસંખ્યાતમો ભાગ અધિક બે સાગરોપમની છે.
૧૭૮
