________________
૫) અલ્પ ક્રોધ, માન, માયા, લોભ વાળો; પ્રસન્ન ચિત્ત, આત્માનું દમન કરનાર, યોગનિષ્ઠ, તપસ્વી, અલ્પભાષી, ઉપશાંત અને જિતેન્દ્રિય ઇત્યાદિ લક્ષણોથી યુક્ત પુરુષ પદ્મ લેશ્યાના પરિણામવાળો હોય છે.
૬) આર્ત ધ્યાન અને રૌદ્ર ધ્યાનનો ત્યાગ કરીને ધર્મધ્યાન અને શુક્લધ્યાનમાં લીન, પ્રશાંત ચિત્ત, પાંચ સમિતિઓથી યુકત અને ત્રણ ગુપ્તિઓથી ગુપ્ત ઇત્યાદિ લક્ષણોથી યુક્ત પુરુષ શુક્લ લેશ્યાના પરિણામ વાળો હોય છે. - સંક્ષેપમાં, કૃષ્ણ લેગ્યામાં કુરતા અને સ્વાર્થ વૃત્તિની પ્રધાનતા છે; નીલા લેશ્યામાં ઈર્ષ્યા, અદેખાઇ અને તુચ્છ વૃત્તિ; કાપોત લેશ્યામાં છળકપટ; તેજો લેશ્યામાં નમ્રતા, વિનય, વિવેક; પદ્મ લેગ્યામાં કષાયોની ઉપશાંતતા અને ઇન્દ્રિય વિજય; શુક્લ લેગ્યામાં ધર્મ ધ્યાન, શુક્લ ધ્યાનના પુરુષાર્થ રૂપ લક્ષણો પ્રધાનપણે પ્રતીત થાય છે.
૮) સ્થાન દ્વારઃ અસંખ્યાત અવસર્પિણી કાળ અને અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણી કાળના જેટલા સમય હોય છે અથવા અસંખ્યાત લોકાકાશના પ્રદેશો જેટલાજ લેશ્યાઓના સ્થાન (શુભાશુભ ભાવોની ચઢતી ઉતરતી અવસ્થાઓ) હોય છે. લેશ્યા સ્થાન એટલે અંતઃકરણમાં ઉત્પન્ન થનારા શુભ અને અશુભ અધ્યવસાયોની તરતમતા. વેશ્યા સ્થાન એટલે આત્મ-પરિણામોની શુભાશુભ ધારા. તે અનુસાર શુભાશુભ કર્મનો બંધ થાય છે.
૯) સ્થિતિ દ્વારઃ વેશ્યાની સમુચ્ચય સ્થિતિઃ
૧) કૃષ્ણ લેશ્યાની જઘન્ય સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્તની અને ઉત્કૃષ્ટ એક મુહૂર્ત અધિક ૩૩ સાગરોપમની. તે સાતમી નરકના નૈરયિકોની અપેક્ષાએ છે.
૨) નીલ ગ્લેશ્યાની જઘન્ય સ્થિતિ અંતર્મુહર્તની અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પલ્યોપમનો અસંખ્યાતમો ભાગ અધિક ૧૦ સાગરોપમની. તે પાંચમ નરકની પ્રારંભિક સ્થિતિની અપેક્ષાએ છે.
૩) કાપોત લેશ્યાની જઘન્ય સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્તની અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ
૧૭૬
