________________
એકત્રીસમું અધ્યયન ચરણ વિધિ
ચરણ વિધિ અર્થાત્ ચારિત્ર વિધિ, ચારિત્રનું અનુષ્ઠાન. જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ મોક્ષ માર્ગ છે. જ્ઞાનથી જીવાદિ તત્ત્વોનો બોધ થાય છે, દર્શનથી તેના પર શ્રદ્ધા દૃઢ થાય છે પરંતુ કર્મોના આશ્રવને રોકવા અને પૂર્વકૃત કર્મોનો ક્ષય કરવા, ચારિત્ર અને તપની અનિવાર્યતા છે.
બે બોલઃ પાપકર્મમાં પ્રવૃત્તિ કરાવનારા રાગ અને દ્વેષ; તે બે પાપ છે. જે મુનિ તેનો નિરોધ કરે છે, તે સંસાર પરિભ્રમણ કરતો નથી
ત્રણ બોલઃ જે મુનિ ત્રણ દંડ- મનદંડ, વચન દંડ, કાય દંડ; ત્રણ ગારવ – ઋદ્ધિગારવ, રસ ગારવ, શાતા ગારવ; ત્રણ શલ્ય- માયા શલ્ય, નિદાન શલ્ય, મિથ્યાદર્શન શલ્ય - નો ત્યાગ કરે છે અને મનુષ્ય, દેવ, તિર્યંચ સબંધી ઊપસર્ગો સહન કરે છે, તે સંસાર સાગર પાર કરી જાય છે.
ચાર બોલઃ જે સાધક ચાર વિકથાઓ – સ્ત્રી કથા, ભક્ત કથા, દેશ કથા અને રાજ કથા; ચાર કષાયો – ક્રોધ, માન, માયા, લોભ; ચાર સંજ્ઞાઓ – આહાર સંજ્ઞા, ભય સંજ્ઞા, મૈથુન સંજ્ઞા અને પરિગ્રહ સંજ્ઞા; અને આર્તધ્યાન તથા રૌદ્ર ધ્યાનનો ત્યાગ કરે છે, તેનું ભવભ્રમણ નષ્ટ થઇ મોક્ષ પ્રાપ્ત કરે છે.
પાંચ બોલઃ પંચ મહાવ્રત
અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ; પાંચ સમિતિઓ – ઇર્યા સમિતિ, ભાષા સમિતિ, એષણા સમિતિ, આદાન-નિક્ષેપ સમિતિ, પરિષ્ઠાપનિકા સમિતિ; પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયો શબ્દ, વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ; પાંચ પ્રકારની ક્રિયાઓ – કાયિકી, અધિકરણકી, પ્રાદ્ધેષિકી, પરિતાપનિકી, પ્રાણાતિપાતિકી આદિ ક્રિયાઓ.
જે ભિક્ષુ પાંચ મહાવ્રત, પાંચ સમિતિના પાલનમાં અને પાંચ ઇન્દ્રિયોના
૧૫૪
-
