________________
રાગ-દ્વેષ-મોહ નાશના ઉપાયોઃ
જે સાધક રાગ-દ્વેષ-મોહની જાળને મૂળથી નાશ કરવા ઇચ્છે છે, તેણે રસનું અધિક માત્રામાં સેવન ન કરવું. પ્રાયઃ રસ ઉન્માદ વધારનાર છે. જેમ સ્વાદિષ્ટ ફળવાળા વૃક્ષો પર પક્ષીઓ આક્રમણ કરે છે, તેમ ઉન્માદ પામેલા માનવ પર કામવાસનાઓ આક્રમણ કરે છે.
રાગ-દ્વેષના નાશ માટે ઇન્દ્રિય વિજય અને બ્રહ્મચર્યનું પાલન અનિવાર્ય છે. વિગય સહિતના ગરિષ્ટ પદાર્થોના સેવનથી શરીરમાં બળ, વીર્ય આદિ ધાતુની પુષ્ટિ થાય છે અને ઇન્દ્રિયો પ્રદીપ્ત થાય છે. જે સાધક રસનેન્દ્રિયને જીતે છે, તેની સર્વ ઇન્દ્રિયો જિતાઇ જાય છે.
જેમ બિલાડીનો સંગ ઉંદર માટે હિતકર નથી તેમ સ્ત્રીસંગ બ્રહ્મચારી માટે હિતકારી નથી. સ્ત્રીઓના નેત્રો, મનોહર વસ્ત્રાભૂષણ, વિવિધ હાવભાવ બ્રહ્મચારી મુનિ અવલોકન ન કરે. બ્રહ્મચર્યની પુષ્ટિથી સાધક ક્રમશઃ બ્રહ્મસ્વરૂપ આત્મભાવમાં સ્થિર થતા જાય છે અને રાગ-દ્વેષાદિ ક્લુષિત ભાવોનો નાશ થાય છે.
સ્ત્રીસંગ ત્યાગવાની દુષ્કરતાઃ
સ્ત્રીસંગ એક પ્રકારે દુઃખદાયક છે, એ સમજવા છતાં અનાદિકાળના મોહને વશ થયેલો જીવ સરળતાથી તેનો ત્યાગ કરી શકતો નથી.
સ્ત્રી સંગનો જે પાર પામી જાય, તે સમગ્ર સાધનારૂપ સમુદ્રને શીઘ્ર પાર કરી જાય છે; તેના માટે શેષ સાધના ગંગા નદી પાર કરવા સમાન અત્યંત સરળ બની જાય છે.
કિંપાક નામના વૃક્ષનું ફળ દેખાવમાં મનોહર હોય છે અને સ્વાદમાં પણ મધુર હોય છે પરંતુ ખાધા પછી તેનું પરિણામ વિષફળની સમાન જીવનનો અંત કરે છે; આ ઉપમા કામભોગોના વિપાકને લાગુ પડે છે.
હવે પછી ‘ઇન્દ્રિય વિજય’ શીર્ષક નીચે સર્વ ઇન્દ્રિયો પર વિજય મેળવવા વિષે જે સમજણ આપવામાં આવી છે, તે ‘સમ્યક્ પરાક્રમ' નામના ઓગણત્રીસમા
૧૬૦
