Prabuddha Jivan 2018 08

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 7

સંપાદકીય
અહીં મોટો રસથાળ' સજાયો છે. અતિ ઉત્તમ એવો ગોવરધન રસથાળ, ટચલી અંગુલીએ ઊંચકાયેલો રસથાળ. સાવ સહજ અને ભાર વિનાનો! “ભારવિનાનો' છતાં આ કલાઅંક તો ભારઝલો-ભારે બન્યો છે. અંકને રસાળ બનાવવા માટે એક પછી એક ભદ્રલોક ભેળાં થતાં આવ્યા. માનૉમ: તવ ચતુવિરવત: | એ વેદ વિચાર અહીં સો ટકા ફળ્યો! અને અમારા પક્ષે ‘સાનંદાશ્ચર્ય'!
બાળક જન્મ પછી થોડાંક જ મહિનામાં તે ચીજ-વસ્તુ ઓળખતો થાય, પછી તો તરત એ વસ્તુઓ ચિત્રમાં અને ચિત્રમાં વસ્તુઓ ઓળખી જાય! ચિત્રના માધ્યમથી આખી દુનિયા સમક્ષ થાય છે. ચિત્રકળા વિકસી તેમાં આ મહત્ત્વ સમજાઈ આવે છે. સૃષ્ટિના સર્જન વિસ્મય પમાડે છે તેમ ચિત્રકારો દ્વારા થયેલા સર્જન વિશેષ વિસ્મય પમાડે છે, માનવી દ્વારા સર્જાય છે ને!
પ્રભુજીની આસપાસની જગ્યાઓમાં કંઈ ને કંઈ સજાવટ કર્યા વિના રહી શકાતું નથી. આમ કરવાથી પ્રભુજી પ્રત્યે, ધર્મ પ્રત્યે આપણી નિકટતા વધતી રહે, માન અને આકર્ષણ જળવાઈ રહે. ચૈત્ય નિર્માણ વખતે તેમાં સંગેમરમર કે શિલ્પકામને લાયક પથ્થર પર આકૃતિઓ અને વેલબુટ્ટાથી કોતરકામ થતાં હોય છે. વિવિધતા બતાવવા અનેક પ્રકારના શણગાર થતાં હોય છે. - આ ઉપરાંત ચૈત્યની દીવાલો પર ચિત્રકામ થતાં હોય છે. તેમાં વિષયો વિપુલ હોય છે. તેવી રીતે જે ‘આગમો' શ્રાવ્ય હતા તે લિપિબદ્ધ થયા, તેમાં લિપિ સાથે સુશોભનો ઉમેરાયા. શબ્દોને અનુરૂપ ચિત્રો પણ ઉમેરાયા. પંડિતોએ શબ્દોથી સમજાવ્યું તેનાંથી પ્રેરાઈને અનેક ભાવુક કલાકારોએ ચિત્રોથી સમજાવ્યું! જિમપુણીયો શ્રાવક રે, ફૂલના પગર ભરે. (પગર ઈ પ્રભુજીની પ્રતિમા આસપાસ સજાવેલી પુષ્પોની બિછાત -વીરવિજયજીએ રચેલી પંક્તિ)
પ્રબુદ્ધ જીવનના વિશેષ અંકને સજાવવા સહુ પ્રબુદ્ધ લેખકોએ અમારી વિનંતિ લાગણીપૂર્વક સ્વીકારી; અલ્પ સમયાવધિમાં કલાઅંક સાકાર થઈ શક્યો તે આ જ કારણે. મારી સાથે બહુ ઓછો અને આછો પરિચય છતાં સેજલબેને વિશ્વાસ મૂકી આ કામ મને ભળાવ્યું તેનાથી મને ગમતી પ્રવૃત્તિમાં એક કદમ આગળ વધવા મળ્યું.
રમેશ બાપાલાલ શાહ
M.: 9427152203 shahrameshb@gmail.com
વાચકોને સંબોધન
રમેશ બાપાલાલ શાહ પ્રિય વાચકો, | વર્ષો પહેલા વિચારો વ્યક્ત કરવાની ભાષા' ચિત્રકામ હતી, અને તે માટે વિશાળ કૅનવાસ-ફલક હતું ગુફાઓની અંદરની ખડબચડી ભીંતો, હવેલી-મંદિર-મહાલયોની દીવાલો, ગાર-માટીના ઘરની દીવાલો. ભલે લખવા માટે લિપિ હતી પરંતુ સર્વજનને આકર્ષણ ચિત્રોનું હતું. આ માધ્યમથી સર્જકને કહેવાનું અને અને લોકોને સમજવાનું સરળ હતું. | બે હજાર વર્ષનો જૈન કળાનો ઇતિહાસ જોઈએ, તો સમયે સમયે ચિત્રકળાના માધ્યમે યાદગાર સર્જનો થયાં છે. ઇસ્વીસન પૂર્વેના બસો વર્ષ થયા તમિલનાડુમાં આવેલી સિતનવાસલની અને કર્ણાટકમાં આવેલી ઐહોલેની ગુફાઓમાં ભીંત પર ચિત્રકામ થયા છે, તેમાંથી આજે થોડું પણ બચેલું, ભીંતચિત્રોનું આકર્ષક કામ નયનને ઉજાણી કરાવે છે! (ઐહોલમાં તો જૈન ઉપરાંત બૌદ્ધ તથા હિંદુ મંદિરોથી અજબ એવો ‘સર્વ ધર્મ સમભાવ' રચાયો હશે!)
આજના તાજા ચિત્રકામ પણ અદ્ભુત થાય છે. હમણાં સુધી આપણી વચ્ચે રહેલા સાધુ પુરુષ, કલાકાર ગોકુળદાસ કાપડિયાએ કળા અને ભક્તિનો સંગમ રચી, સંખ્યાબંધ નમૂનેદાર ચિત્રોના સર્જન કરીને આપણને માલામાલ કરી દીધાં છે.
૦ ૦ ૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
જૈન ધર્મમાં ચિત્રકળા વૈવિધ્ય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ - ૨૦૧૮ | ૭