________________
સાહિત્ય માટે સ્પર્ધાનું આયોજન કર્યું, જેને અદ્ભુત પ્રતિસાદ મળ્યો છે. તેમના લેખો પણ નવનીત સમર્પણ, કલા વિમર્શ, પ્રબુદ્ધ
જીવન વગેરે પ્રતિષ્ઠિત સામયિકોમાં પ્રસિદ્ધ થતાં રહે છે. | સહધર્મચારિણી ડૉ. સુશીલા સૂચકને તેઓ પોતાની સફળતાનું શ્રેય આપે છે. કનુભાઈ કહે છે કે સુશીલાના સહકાર સિવાય તેઓ અધૂરાં અને અસહાય બની જાય. કાર્યક્રમોનું આયોજન હોય કે લેખન પ્રવૃત્તિ દરેકમાં તેમનો સક્રિય ફાળો હોય છે. સુશીલાબેન પોતે પણ લખે છે પરંતુ તેઓ એક જ વાત કહે છે, “હું લખતી નથી પણ કનુભાઈને હું જ લખાવું છું” તે પૂર્ણ સત્ય છે, એમ કનુભાઈ માને છે. આ પ્રેમાળ અને વાત્સલ્યસભર દંપતી સાહિત્ય અને જીવનના પ્રવાસની ખરી મોજ માણે છે. કનુભાઈનો જીવનમંત્ર છે, “કામ સારું હોય અને કરનાર નિષ્ઠાથી અને અહં ઓગાળીને કરે, તો સિદ્ધિ મળે જ. કનુભાઈ પોતાના વ્યસ્ત સમયમાંથી આ વિશેષ અંક માટે સમય ફાળવી શક્યાં. તે માટે પ્રબુદ્ધ જીવન પરિવાર તેમનાં આભારી છે.
ડૉ. સેજલ શાહ
સંપાદકીય |
કાળચક્ર સતત ફર્યા કરે છે. સદીઓમાં લુપ્ત અનેક શક્તિશાળી રાજવીઓ, રાજપાટ અને સંસ્કૃતિઓની ગાથાઓથી ઈતિહાસ ઉભરાય છે. આ ગાથાઓને અવશેષ સમ કોઈ માધ્યમ સાચવીને બેઠું હોય તો તે સ્થપતિઓ અને શિલ્પીઓએ રચેલાં સ્થાપત્યો. મૌન રહી સંસ્કૃતિની એ વાચા બની રહ્યા છે. આ સ્થાપત્યોનો એક માત્ર ધર્મ, ધરોહરને સાચવી, મોન વાણીથી, આપણી સ્વની ઓળખ આપવાનો છે. “પ્રબુદ્ધ જીવન' સામયિકના તંત્રી ડૉ. સેજલ શાહને આ વિશેષાંક કરવાનું મન થયું, એ મારા મંતવ્ય મુજબ મૌન વાણીને વાચા આપવાનો જ ઉપક્રમ છે. આ ઉપક્રમમાં સર્વ સહભાગીઓ, અભિનંદનને પાત્ર છે. મને આ અંકના માનદ સંપાદક તરીકે નિમંત્રણ આપવા માટે પણ ડૉ. સેજલ શાહ અને સર્વ સંચાલકોનો આભાર માનું છું.
આપણે જે પણ બહાના આપવા હોય તે આપીએ પરંતુ સદીઓથી આપણા શાસકો અને આપણે, આ સ્થાપત્યોની અવહેલના કરતા આવ્યા છીએ. આપણી મહામુલી આ વિરાસત જે રીતે રગદોળાતી રહી છે. તેનું રુદન આજે નથી કરવું પરંતુ આ અંક જે કોઈ વાંચે, તે વિચારે અને જાગૃતિ આવે તો પણ પ્રયાસ સફળ. સ્થાપત્યો આપણા જીવનના મૂલ્યો અને અંશો છે, તે અહીંના લેખો અને સ્થાપત્યોની માહિતીથી સ્પષ્ટ થશે જ. આ સ્થાપત્યો માત્ર જોવા નહીં પરંતુ તેમાં નિહિત સત્વ અને તત્વનું દર્શન કરવાની પ્રેરણા મળશે તેવી શ્રદ્ધા છે. સ્થાપત્યોમાં ઈતિહાસ છે, સંસ્કૃતિની ઓળખ છે, એ તો આપણે જાણીએ જ છીએ. આથી વિશેષ સમજની અપેક્ષા એ છે કે જે પ્રતિમાઓ, તેના સ્થાનકોને તેમજ તેના ધાર્મિક કે સામાજિક મહત્વને, તેના સર્વ સંદર્ભો સાથે જોવાનું શીખીએ. આપણામાં આદરભાવ જગાવનાર પ્રતિમાઓ, તો પ્રતીક છે, તેના સંદર્ભો તો જુદા જ છે. એ સમજાય ત્યારે ભાવોમાં ભરતી અનુભવાય. આવા ભાવોને મૂર્તિમાં મૂકનાર શિલ્પીઓ માટે પણ આદર થાય.
થોડી વધુ સ્પષ્ટતા કરીએ કે પ્રકૃતિના પાંચ મૂળભૂત તત્વો જળ, વાયુ, અગ્નિ, ભૂમિ અને આકાશ આપણા શરીર બંધારણ અને તેની જાળવણી કરનાર તત્વો છે. ચાર ધર્મો ધર્મ, અર્થ, કામ અને નિર્વાણ આપણા જીવનવ્યવહારને ચીંધતા અને તેમાં ઢાળનાર દર્શનો. આપણું જીવન અને એ લક્ષ્યમાં રાખી બનેલ આપણા વાસ્તુશાસ્ત્રોના વિચારના મૂલાધાર આ જ તત્વો છે. આ અંક તમને ગમે તો તેનું સંપૂર્ણ શ્રેય ડૉ. સેજલ શાહને આપજો અને ભૂલો માટે મને ક્ષમા આપશો.
| | કનુ સૂચક
(
મે - ૨૦૧૮
મંદિરોના શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક - પ્રબુદ્ધ જીવન
