________________
શિલ્પ સ્થાપત્ય અંકના વિદ્વાન સંપાદક : શ્રી કનુભાઈ સૂચક | જન્મ. ૦૭-૦૯-૩૯ સૌરાષ્ટ્ર | શ્રી કનુભાઈ સૂચક એટલે સાહિત્ય અને સ્થાપત્યના મર્મજ્ઞ. શબ્દોનાં નાદમાં એમને જેટલો રસ પડે એટલો જ રસ પથ્થરોના આકારો ઉકેલવામાં અને એના અવાજને સંભાળવામાં. એક તરફ દર ગુરુવારે ચાલતી સાહિત્યની બેઠક અર્થાત સાહિત્ય સંસદ છેલ્લાં ૧૮-૨૦ વર્ષથી નિયમિત રૂપે ચલાવે તો બીજી તરફ દેશ-વિદેશના સ્થાપત્યોને જોવા-સમજવાં પ્રવાસે જાય અને એનો આનંદ સહુ સાથે વહેંચે. | કનુભાઈને વિદ્યાર્થીકાળથી જ સાહિત્ય પ્રત્યે પ્રેમ. ૯માં ધોરણમાં એક નાટક લખ્યું અને તેમાં ભાગ લઈ ભજવ્યું. સૌરાષ્ટ્રની શાળાઓની શીઘ્ર વક્નત્વ સ્પર્ધામાં પ્રથમ પારિતોષિક ૧૯૫૬. વક્નત્વ સ્પર્ધામાં સંસ્થાઓમાં પણ પારિતોષિકો મેળવ્યાં કોલેજની કાવ્યસ્પર્ધામાં દ્વિતિય પારિતોષિક શ્રી ઉમાશંકર જોશીના વરદ હસ્તે મેળવ્યું ૧૯૫૭માં વિદ્યાર્થી આગેવાન તરીકે શ્રી વિનોબાજીની પદયાત્રા સમયે જસદણ ગામમાં સ્વાગતાધ્યક્ષ તરીકે સુંદર અને શિસ્તબદ્ધ આયોજન કર્યું. આવા સુંદર આયોજન માટે જાહેરસભામાં વિનોબાજીએ તેમની પ્રસંશા કરી. વિનોબાજી સાથે એક કલાકની પ્રત્યક્ષ મુલાકાત લીધી. “ગીતા મારો પ્રાણ છે' તેવા તેમના વિધાનમાં કયો તર્ક છે? તેનો તેમનો સંતોષકારક પ્રત્યુત્તર મેળવ્યો. ૧૯૬૦થી મુંબઈમાં સ્થાયી હતા. ૧૯૬૩ કંસ્ટ્રક્શનનો સ્વતંત્ર વ્યવસાય શરૂ કર્યો. વ્યવસાયમાં વ્યસ્ત હોવાથી સાહિત્ય પ્રવૃત્તિ મન હોવાં છતાં ન થઈ શકતી. - ૧૯૬૪માં ગુજરાતના મુખ્ય પ્રધાન શ્રી જીવરાજભાઈ મહેતાના હસ્તે અમરેલીની કોલેજનું શ્રેષ્ઠ બાંધકામ કરવા માટે સન્માન કરવામાં આવ્યું અને પ્રમાણપત્ર મળ્યું. - ૧૯૭૪માં જુહુ જયસીના પ્રમુખ તરીકે વરણી થઈ. ૧૯૭૪-૭૫ના વર્ષ દરમિયાન જુહુ સ્કીમમાં વૃક્ષારોપણ, ટોઇલેટની વ્યવસ્થા, જુહુ બસસ્ટેન્ડ પર બસની રાહ જોતાં લોકો માટે વિરામસ્થાન, જુહુ-પાર્લાની ત્રણ ઝુંપડપટ્ટીમાં પાણીના પાઈપ અને ટોઈલેટોની વ્યવસ્થા અને નિશુલ્ક દવા વિતરણ અને મેડીકલ કેમ્પ યોજયો.
૧૯૭૮માં જાયન્ટ ઈન્ટરનેશનલની મધ્યસ્થ સમિતિમાં વરણી થઈ. ગરીબો માટે સસ્તા રહેઠાણો બનાવવાં માટેનાં કાર્યાધ્યક્ષ તરીકે ભાવનગરમાં એક મોટી વસાહત બનાવવાનો કાર્યક્રમ સંપન્ન કર્યો. અહીં પણ વર્ષ દરમિયાન સૌથી વધુ શાખાઓ ખોલવા માટે શ્રી નાના ચુડાસમાની અધ્યક્ષતામાં ગુજરાતના મુખ્ય પ્રધાન બાબુભાઈ જસભાઈ પટેલના હસ્તે પારિતોષિક મળ્યું. ૧૯૮૯માં કલાગુર્જરી સંસ્થાની પરિકલ્પના કરી અને તેની સ્થાપનાના એક સૂત્રધાર તરીકે, બે વર્ષ તેના પ્રમુખ તરીકે અને અન્ય પ્રમુખો સાથે તેની દશ ઉપરાંત વર્ષ સુધી માવજત કરી. કલાગુર્જરીમાં આજ સુધી ચાલતાં મુખ્ય કાર્યક્રમોની પરિકલ્પના અને આયોજનનું શ્રેય તેમને ફાળે છે. - ૧૯૯૧માં ગુજરાતનો સ્થાપત્ય પ્રવાસ ગોઠવાયો અને તે અંગેનો અહેવાલ તેમજ સ્થાપત્યો અંગેના લેખોનું સંપાદન કર્યું જે “સ્થાપત્ય ગુર્જરી” તરીકે પ્રસિદ્ધ થયું. હવે તેની પ્રત ઉપલબ્ધ નથી. ૧૯૯૮માં પ્રથમ કાવ્ય સંગ્રહ “ખોજ” પ્રગટ થયો તેની દ્વિતિય આવૃત્તિ પણ થઈ ૨૦૦૪માં બીજો કાવ્ય સંગ્રહ “સૂરનો કલરવ” પ્રસિદ્ધ થયો. છેલ્લાં ત્રણ વર્ષથી દર રવિવારે મુંબઈ સમાચારપત્રમાં તેમની “શિલ્પ સંવાદ” કોલમ આવતી હતી. એનું પુસ્તક “શિલ્મ સમીપે' જુન ૨૦૧૫માં પ્રસિદ્ધ થયું અને ચાર મહિનામાં જ તેની ૧૦૦૦ પ્રત વેચાઈ ગઈ છે. | ૨૦૦૦માં મહા વિદ્વાન પ્રાધ્યાપક રામપ્રસાદ બક્ષીએ સ્થાપેલ સંસ્થામાં માન્યવર ધીરુબેન પટેલના આદેશથી સાહિત્ય સંસદ, સાન્તાક્રુઝ, ના પ્રમુખ તરીકેનો કાર્યભાર સંભાળ્યો. અહીં ધીરુબેન પટેલની જ પ્રેરણાથી ગુરુવારીય સભા શરૂ કરી, જે સતત ૨૦ વર્ષથી નિયમિત ચાલે છે. આ સભામાં સાહિત્યવિભાગના કોઈ પણ ક્ષેત્રના એક સર્જક પોતાની કૃતિનું પઠન કરે છે અને ઉપસ્થિત સુજ્ઞ ભાવક તેને પ્રતિભાવ આપે છે. આ પ્રવૃત્તિ પ્રતિષ્ઠિત અને નવોદિત સર્જકો માટે આવકાર્ય બની છે. અત્યાર સુધીમાં ૧૦૦૦થી વધુ બેઠકો થઈ છે. ૧૫ વર્ષથી દર વર્ષે “પ્રા. રામપ્રસાદ બક્ષી સ્મૃતિ વ્યાખ્યાન માળા'નું આયોજન થાય છે જેમાં વિદ્વાન પ્રવક્તાઓ સાહિત્ય વિષય પર તેમના વિચારો રજૂ કરે છે.
૧૫ ઉપરાંત વર્ષોથી મુંબઈ અને ગુજરાતમાં બાળનાટકો ભજવાયા ન હતા. કનુભાઈએ આ માટે ધીરુબેન પટેલનું બાળનાટક સૂતરફેણી” મંચસ્થ કર્યું. આ નાટકને બાળકોનો સુંદર પ્રતિસાદ મળ્યો. તાજેતરમાં જ ખૂબ ઓછા ખેડાતા ‘હાસ્યરચના'
૮
)
મંદિરોના શિલ્પ સ્થાપત્ય વિશેષાંક - પ્રબુદ્ધ જીવન
|
મે - ૨૦૧૮)
