________________
સર્ગ - ૬
પાંડવ ચિરત્રમ્
૧૨૬
શોભતી એવી રાત્રિનો અંધકાર દિશાઓને વિશે છીછરાપણાને પામ્યો. એટલે કે પ્રભાત થવા આવ્યું, હવે તે નળ શું કરે છે ? તે જોઈએ.
જ્યાં સુધી સૂર્ય ઉગ્યો નથી, જ્યાં સુધી પ્રિયા જાગી નથી, ત્યાં સુધીમાં અશ્રુ સારતો નળ તે પ્રદેશને ઉલ્લંઘી ગયો. આગળ જતાં માર્ગમાં ધૂમાડાના ગોટાવાળો વનમાં અગ્નિ જોયો. તે અગ્નિમાં બળતા એવા અનેક જંતુઓના આક્રંદને સાંભળતાં પાસે જતાં નળે મનુષ્યની ભાષા સાંભળી.
“હે ઐશ્ર્વાક ! હે નળ ભૂપાલ ! જગતમાં પીડિતના એક બાંધવ ! હે મહાત્મન્ ! દાવાગ્નિમાં બળતા મારા અંગનું રક્ષણ કર, રક્ષણ કર.” મનુષ્ય જેવી વાણી સાંભળીને તેને અનુસાર (તે બાજુ) આમ તેમ જોતાં નળે વનની વેલડીઓની વચ્ચે રહેલ જ્વાળાથી બળતા સર્પને જોયો.
નળ રાજાએ તે સર્વેન્દ્રને કહ્યું : “હે ભુજંગેન્દ્ર ! તું મનુષ્યની ભાષામાં આ પ્રમાણે કેવી રીતે બોલે છે ? સર્પે કહ્યું : “હું પૂર્વભવમાં મનુષ્ય હતો, તે ભવના સંસ્કારોથી આ ભવમાં પણ મારી વાણી મનુષ્યની છે તથા મને અવધિજ્ઞાન પણ છે.”
હે ભૂપતે ! તે જ્ઞાનથી ચરાચર વિશ્વને હાથમાં રહેલા(આંબળા)ની જેમ જોઉં છું. તેથી હે મહારાજ ! મારું રક્ષણ કરો, મને બચાવો. મહાઅગ્નિથી હું વિંટળાયો છું (ઘેરાયો છું). આ વનમાં તમારા વિના બીજો કોઈક પણ મારો રક્ષક નથી અથવા મને બચાવનાર નથી, આથી તમે મને બચાવો, બચાવો; હું પણ તમારા ઉપર કંઈ પણ ઉપકાર કરીશ. ત્યારે કરૂણાના સાગર નળે પોતાનું વસ્ત્ર તે વેલડીની કુંજમાં નાખ્યું. તે સર્પ વસ્ત્રને શ૨ી૨ વડે વીંટળાઈને રહ્યો (શરીર પર વીંટાળી દીધું.) નળે સર્પ ૫૨ વીંટળાયેલા તે વસ્ત્રને (સર્પ સાથે) ખેંચી કાઢ્યું. પછી તે સસ્પેન્દ્રને લઈને કોઈક વનમાં ઉપદ્રવ રહિત સ્થાનમાં જ્યાં મૂકવા જાય છે. તેટલામાં તે સર્વેન્દ્ર નળના હાથમાં દંશ દીધો. નળે પણ તે સર્પને હાથને ઝાટકો મારીને ભૂતલ ૫૨ ફેંક્યો અને પછી કહ્યું : “હે ભૂજંગેન્દ્ર ! તેં કહ્યું હતું કે હું પણ ઉપકારને કરીશ, તમે મોટો ઉપકાર કર્યો છે. જેથી હું હાથ પર ડંસાયો છું. જે કોઈ તમારી જાતિઓને દૂધ પીવડાવે છે, તેઓને તમે જ કરડો છો. આ તમારો ઉપકાર ?' ઇત્યાદિ કહેતાં તે સર્પના વિષના કારણે રાજા નળ કૂબડો થયો. તે કૂબડાપણાના કારણે વાંકા વળી જવાથી દુઃખિત થયેલો નળ વૈરાગ્ય વાસિત થયો.
જીવનથી જ્યાં કંટાળી જાય છે, તેટલામાં તે સર્પ દિવ્ય દેવરૂપ કરીને આ પ્રમાણે બોલ્યો : ‘હે ભૂપાલ ! વિષાદને કર નહિ, હું તારો વીરસેન નામનો પિતા છું. સાધુ બનીને અતિ ઉગ્ર તપ તપીને અંતે એક માસનું અનશન કરવા પૂર્વક મરીને પાંચમા (બ્રહ્મ) દેવલોકમાં હું મહર્ધિક દેવ થયો છું. અવધિજ્ઞાનથી તારૂં આ દુ:ખ જાણીને અહીંયા આવ્યો છું. આ બધી મારી માયાજાળ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
