________________
સર્ગ - ૧૧
૨૬૩)
પાંડવ ચરિત્રમ્ ચાલ, આપણે બંને તેની પાસે જઈને ફરી તેને બોધ પમાડીએ. કદાચિત્ ક્યારેક આ કદાગ્રહ રૂપ સનિપાતથી પાછો પડશે, એમ વિચારીને તે બંને ભાઈઓ ધૃતરાષ્ટ્ર અને વિદુર દુર્યોધનની પાસે ગયા.
ત્યાં આવીને (જઈને) તે બંનેએ દુર્યોધનને આ પ્રમાણે કહ્યું : “હે પુત્ર ! અવધિ પૂર્ણ થતાં પાંડવો આવ્યા છે. હવે પાંડવોને જુગારથી લીધેલું રાજ્ય પાછું આપ ! સત્યવચની થા, વચનથી ભ્રષ્ટ પુરુષનું વ્રત હણાય છે અને વ્રત વગરનો માણસ શ્વાસ લેતો હોવા છતાં મૃત્યુ પામેલા માણસ જેવો છે. આવો માણસ સ્વજનોથી પણ ત્યજાય છે. મારું એક વાક્ય માન, તેઓની ગ્રહણ કરેલી પૃથ્વીને પાછી આપ. જેથી કુટુંબ ક્લેશ ન થાય.”
આ પાંડવો સત્યવચની છે. જેઓ સ્વીકારેલું પાલન કરનારા છે. અવધિ પૂર્ણ થતાં તે તારા ભાઈઓ આવ્યા છે. તેની પાસેથી લીધેલું રાજ્ય તેઓને પાછું આપ. બળવાન એવા કર્ણ, ગાંગેય, દ્રોણ, દુઃશાસન આદિ બલવાનોનું બાહુબલ જોઈને તું નિર્ભિક કેમ થઈ ગયો છે ? જો તું જુગાર ખેલી મેળવેલી ભૂમિને અવધિપૂર્ણ થવા છતાં નહિ આપે તો તેઓ બલાત્કારથી ગ્રહણ કરી લેશે. જ્યારે તને ભાઈઓ સાથે ગંધર્વરાજ ચિત્રાંગદ વિદ્યાધરે પકડ્યો હતો અને તેવી રીતે ગાયના અપહરણ વખતે પકડ્યો હતો ત્યારે તારા વીરોનું બલ ક્યાં ગયું હતું ? જો યુધિષ્ઠિરની આજ્ઞાથી અર્જુન ન આવ્યો હોત તો તને ગાંધર્વ ઇન્દ્રરૂપ સિંહથી કોણ છોડાવત ! દયાવાન તે અર્જુને જ તને અવસ્થાપિની નિદ્રાના અસ્ત્ર વડે નિદ્રિત જેવો કરીને તારા વસ્ત્ર, શસ્ત્રોને ગ્રહણ કર્યા હતા. પરંતુ પ્રાણ લેવામાં સમર્થ હોવા છતાં તારા અને સૈનિકોના પણ પ્રાણો લીધા ન હતા, તે પણ તું ભૂલી ગયો. વિદુરે કહ્યું : “હે વત્સ ! ઇર્ષા છોડીને આ ભૂમિ તેને આપી દે, જેથી ધર્મ, જીવિત, આયુષ્ય અને કીર્તિનો ક્ષય થાય તેવો દિવસ ન આવે.”
તેઓના આ વચનો સાંભળી ક્રોધથી ખભા ઉંચા થઈ ગયા છે, એવો દુર્યોધન આ પ્રમાણે બોલ્યો : “હે પિતા !, હે કાકા ! તમે ક્ષત્રિયોનો ધર્મ જાણતા નથી. હાથમાં આવેલી ધરાને તેવો કોણ ક્ષત્રિય છે, જે પાછી આપે ? હાથમાં રહેલી ભૂમિને આપતાં કીર્તિ અત્યંત મલિન થશે, આથી હાથમાં રહેલી ભૂમિને હું આપીશ નહિ. મને ભૂમિ આપવા માટે તમારે ફરી કહેવું નહિ.” વળી પિતાએ કહ્યું : “હે પુત્ર ! અન્યાય કર નહિ. અન્યાયથી જય થતો નથી.”
દુર્યોધને કહ્યું : “તેજસ્વીઓએ આચરેલો અન્યાય પણ જાય છે. દીવાઓએ સ્વીકારેલી અમાસ પણ મહોત્સવ (દિવાળી) છે. હે તાત ! તમે ડરો નહિ. આ પાંડવો મારી ક્રોધરૂપ દાવાનલની જ્વાલાઓમાં ભસ્મી ન થઈ જશે.” આ દુર્યોધને કહેલું સાંભળીને ખેદથી દુઃખી થયેલા પિતા અને કાકા પોતાના સ્થાનમાં ચાલ્યા ગયા.
હવે અહીંયા ગોત્ર સમૂહના નાશની શંકાવાળો વિરક્ત થયેલી બુદ્ધિવાળો, સંસારસુખથી વિમુખ થયેલો, વિદુર ચિંતવે છે. સંપદાને ધિક્કાર છે, મોટાપણાને ધિક્કાર છે, વિષયસુખને ધિક્કાર
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
