________________
અને ભોગવનાર બની જાય છે.
મરણ - સમયે આપણને વર્તાય છે કે જીવાત્માએ શરીર છોડ્યું પણ વાસ્તવિકતામાં તો જે છોડે છે તે સ્થૂળ શરીર હોય છે જે તેણે આ ભવ માટે બનાવ્યું હતું. પણ જીવાત્મા કંઈ એક જ શરીર ધારણ કરતો નથી. તેની સાથે બીજાં બે સૂક્ષ્મ શરીરો હોય છે જે તેની સાથે હંમેશાં રહે છે અને ભવાંતરમાં તે બંને શરીરો તેની સાથે જાય છે. આ શરીરોને તૈજસ શરીર અને કર્મ શરીર કહે છે.
તૈજસ શરીર એ ઊર્જા શરીર છે. તે શરીરના તાપમાનને યોગ્ય સપાટીએ જાળવી રાખે છે. તેને કારણે આપણે લીધેલો આહાર પચાવી શકીએ છીએ. આ ખોરાકમાંથી વળી પાછી ઊર્જા બને છે. જ્યારે જીવાત્મા બીજા ભવમાં જાય છે ત્યારે આ ઊર્જા શરીર જ કર્મ-પરમાણુઓને ગ્રહણ કરીને શરીર રૂપે પરિણમતું જાય છે. તેજસ શરીર એ સૂક્ષ્મ શરીર છે. તેને આપણે જોઈ શકતા નથી, પણ તેથી તેના અસ્તિત્વનો અસ્વીકાર થઈ શકે નહીં. એમ તો આપણે વીજળીને પણ ક્યાં જોઈ શકીએ છીએ ? પણ તેનું અસ્તિત્વ સ્વીકારીએ જ છીએ ને ? ઊર્જાને કારણે તો પ્રાણી જીવંત રહે છે.
જીવાત્મા જ્યારે આ ભવનું શરીર છોડે છે ત્યારે તેની સાથે બીજું અત્યંત સૂક્ષ્મ શરીર પણ હોય છે. તે છે કર્મ-શરીર. આ કર્મશરીર અતિ-અતિ સૂક્ષ્મ કર્મપરમાણુઓથી બનેલું હોય છે. તેમાં જીવાત્માનાં આ જન્મનાં જ નહીં પણ અનેક જન્મોનાં કર્મો અંકિત થયેલાં હોય છે અને તે પ્રમાણે તેની ગતિવિધિ થતી રહે છે. આ શરીરને આપણે અમુક રીતે કમ્પ્યૂટર સાથે સરખાવી શકીએ. કમ્પ્યૂટરમાં જે વિગતો ઉતારી હોય તે તેને આપેલા કમાન્ડ મુજબ વિભાગીકરણ કરીને રજૂ કરી બતાવે છે. તેવી રીતે કર્મશરીરમાં અંકિત થયેલાં કર્મોનું વિભાગીકરણ થઈ જાય છે અને તેનો સમય થતાં તે ઉદયમાં આવીને તેનો પ્રભાવ બતાવવા માંડે છે. વળી તેમાં સતત નવાં કર્મો અંકિત થતાં રહે છે. આ કર્મશરીર સ્વયં સંચાલિત છે. તેને જરૂરી ઊર્જા તેની સાથે રહેલા ઊર્જા શરીર – તૈજસ શરીરમાંથી મળતી રહે છે અને આત્માના પ્રવર્તન સાથે તેને કમાન્ડ મળતા જ રહે છે.
સંસારમાં પ્રવર્તતી તરતમતા અને વિષમતાને બીજી કોઈ રીતે વાજબી ન ઠરાવી શકાય તેમ હોવાને કારણે લગભગ બધા ધર્મોને કર્મની વાતનો સ્વીકાર
કર્મસાર
૧૭
