________________
વૃદ્ધાવસ્થા વખતે આપણી પાસે સૌથી ઓછા પરમાણુઓ રહેલા હોય છે અને મરણ સુધીમાં તો બધા જ પરમાણુઓ ભોગવાઈ જાય છે.
પરંતુ દરેક જીવાત્મા બાંધેલું આયુષ્ય ભાગ્યે જ ભોગવે છે કારણ કે તે મિથ્યા આહાર-વિહાર અને વ્યસનો કરીને તનાવગ્રસ્ત રહીને વધારે પ્રમાણમાં આયુષ્યના પરમાણુઓનો વ્યય કરતો રહે છે. જો માણસ સંયમમાં જીવતો હોય તો તેના આયુષ્યના પરમાણુઓ ઓછા વપરાય અને તે બાંધેલું આયુષ્ય ધીમે ધીમે ભોગવે. અત્યારે તબીબી વિજ્ઞાનની શોધોને કારણે આપણને આયુષ્ય લંબાતું દેખાય છે, પણ વાસ્તવિકતામાં તેનાથી આયુષ્યના પરમાણુઓના વપરાશનું નિયમન થાય છે અને તેના વ્યયનો વેગ ઘટી જાય છે.
જીવે આગળના ભવમાં આયુષ્યના પરમાણુઓ ગ્રહણ કરીને આ ભવનું આયુષ્ય બાંધ્યું હોય છે. જો તે વખતે આ પરમાણુઓનો જીવ સાથે બંધ શિથિલ પડ્યો હોય તો પણ આ પરમાણુઓ જલદી જલદી જીવાત્મા ઉપરથી ખરી પડે છે અને આયુષ્ય વહેલું પૂરું થઈ જાય છે. વળી જે અકસ્માત થાય તો જીવાત્માને લાગેલા આયુષ્યના પરમાણુઓ હચમચી જાય છે અને જીવનો સંગ છોડીને ખરી પડે છે તેથી આયુષ્ય પૂરું થઈ જાય છે. જે જીવે આયુષ્યના પરમાણુઓનો બંધ સજ્જડ કર્યો હોય છે તે જીવ અકસ્માત જીરવી જાય છે કારણ કે આયુષ્યના પરમાણુઓ જલદીથી જીવથી અલગ થઈ જતા નથી. આપણે જેને મૃત્યુ કહીએ છીએ તે વાસ્તવિકતામાં આયુષ્યના પરમાણુઓનું જીવથી અલગ થવાનું છે. આમ આયુષ્યનો આધાર જીવે આયુષ્યકર્મના કેટલા પરમાણુઓ ગ્રહણ કર્યા છે અને તેનો જીવ સાથેનો બંધ કેટલો દૃઢ કે શિથિલ છે તેના ઉપર છે. કર્મનો પ્રદેશબંધ જીવના મનવચન અને કર્મના યોગોને કારણે થાય છે અને તે બંધ કેટલો ગાઢ પડે છે તેનો આધાર તે વખતનાં જીવાત્માનાં પરિણામો (કષાય ઇત્યાદિ) ઉપર રહે છે. જો કર્મના સિદ્ધાંતને તેના કર્મબંધને બરોબર સમજ્યા હોઈશું તો ધરતીકંપ સુનામી જેવી કુદરતી હોનારતો વખતે થતાં મૃત્યુઓને યથાર્થ સમજી શકીશું. આ જ વાત ત્રાસવાદીઓ દ્વારા થતા બૉમ્બ-બ્લાસ્ટ, રેલવે અને પ્લેનો વગેરેના અકસ્માતોને પણ લાગુ પડે છે. તે વખતે મરનાર માણસોનાં આયુષ્ય પૂરાં થયેલાં હોતાં નથી, પણ અકસ્માતને કારણે જીવને જે વ્યાઘાત નડે છે તેનાથી તેની સાથે રહેલા આયુષ્યના પરમાણુઓ ભેગા થઈ જાય
કર્મસાર
૬૭
-
-
-
