________________
૧૦. વાસ્તવિકતા અને માન્યતા
કર્મની નીતિ-રીતિ અને પ્રભાવની આટલી વાતો કર્યા પછી બે-ચાર વાતોની ચર્ચા કરી લેવી જરૂરી લાગે છે કારણ કે તે બાબત સૌને સ્પર્શે છે અને તેની ગેરસમજને કારણે લોકો તેનો ભોગ બને છે.
એમાં એક પ્રધાન વાત મૃત્યુની છે. બહુજન સમાજમાં એવી માન્યતા છે પ્રચલિત છે કે મૃત્યુનાં ઘડી-પળ-તિથિ-સ્થળ વગેરે નક્કી જ હોય છે અને તે કોઈ મિથ્યા કરી શક્યું નથી. આવી માન્યતા આરૂઢ થવાનું કારણ કેટલેક અંશે મનોવૈજ્ઞાનિક છે. તેનાથી માણસને એક સાચો-ખોટો સધિયારો મળી રહે છે કે મોત તો નક્કી છે એટલે હવે આપણે જેમ કરવું હોય તેમ મોજથી કર્યા કરો. પરિણામે લોકો ખાવા-પીવામાં સાચવતા નથી, વ્યસનો કરતાં પાછા , પડતા નથી અને રાત-દિન જોયા વગર ગમે ત્યારે પ્રવાસે નીકળી પડે છે.
આવી જ એક એવી માન્યતા લોકારૂઢ થયેલી છે કે યાત્રાએ જતા હોઈએ કે ભગવાનના દર્શને જતા હોઈએ એટલે ભગવાન આપણું રક્ષણ કરતા રહે. આ માન્યતાને કારણે લોકો ગમે તે વખતે અને ગમે તે ઝડપે યાત્રાએ જવા નીકળી પડે છે. આપણે જાણીએ છીએ કે કેટલાય અકસ્માતો યાત્રાએથી મોડી રાત્રે પાછા ફરતાં થાય છે અને માણસો મરે છે.
જો કર્મની વ્યવસ્થાથી આપણે સુપેરે પરિચિત હોઈએ તો આપણે આવી ભૂલ ન કરીએ અને વ્યવસ્થિત રીતે જીવીએ જેથી અકાળે થતા મૃત્યુમાંથી બચી જઈએ.
આપણે આગળ ચર્ચા કરી ગયા કે કર્મનો ચાર પ્રકારે બંધ પડે છે. તેમાં એક પ્રદેશબંધ છે. પ્રદેશબંધ એટલે કર્મના કેટલા પરમાણુઓ જીવ તે વખતે ગ્રહણ કરે છે. જીવ જ્યારે આયુષ્યકર્મનો બંધ કરે છે ત્યારે તે અમુક જથ્થામાં (Quantity માં) આયુષ્યના પરમાણુઓ ગ્રહણ કરે છે. જેની પાસે આયુષ્યના પરમાણુઓ વધારે હોય તેનું આયુષ્ય સામાન્ય રીતે લાંબું રહે અને ઓછા હોય તેનું આયુષ્ય ટૂંકું રહે – તેમ માની શકાય. આપણા પ્રત્યેક શ્વાસોચ્છવાસ સાથે આયુષ્યના પરમાણુઓ ભોગવાતા જાય છે અને ઓછા થતા જાય છે – ૬૬
કર્મસાર
