________________
જીવનને શોષી નાખે છે. માટે જીવનનો માર્ગ પસંદ કરતા પહેલાં વિવેક રાખવો ખાસ જરૂરી છે.
દુનિયામાં વિધ વિધ ધર્મધારાઓ વહે છે. તે બધાનું લક્ષ્ય (સ્વસ્થ અને પ્રસન્ન જીવન) લગભગ એકસરખું કહી શકાય પણ તેમના લક્ષ્ય સિદ્ધ કરવાના માર્ગો ભિન્ન છે. એમાં એક અતિ પ્રચલિત માર્ગ ભક્તિનો છે. ભક્તિ એટલે શરણાગતિ. તેમાં જે જીવન આવી મળ્યું હોય તેનો પ્રસન્નતાપૂર્વક સ્વીકાર કરવાની વાત આવે. તેને પ્રભુનો પ્રસાદ માનીને માથે ચઢાવી લેવાનું. તેની સામે ફરિયાદ કરીએ તે પણ ઠીક ન કહેવાય. તેનાથી ભક્તિ અશુદ્ધ થઈ જાય. આ રીતે માણસ જીવતો હોય તો તે ઘણાં અશુભ કર્મો કે પાપકર્મોથી બચી જાય એ સ્વાભાવિક છે અને સદ્ભાવમાં રહેતો હોવાથી પુણ્યકર્મનું ઉપાર્જન તો કરતો જ રહે. જે સ્વ” ને ભગવાનને સમર્પિત કરીને જીવે છે તે કર્મબંધ ક્યાંથી કરે? અને કરે તો પણ કેટલો કરે? તેનો સંસાર ટૂંકો જ હોય. તે મોક્ષની વાટ ઉપર જ છે તેમ કહી શકાય. પણ આ રીતે જીવનારા કેટલા? વાતો કરે ન ચાલે.
બાકી બહુજન સમાજમાં જે ભક્તિ પ્રચલિત છે તે તો ભગવાનને રીઝવવા માટેની છે અને તે માટે દરેક ઘર્મો પાસે પોતાનાં વિધિ-વિધાનો છે. આ ભક્તિ જીવનમાં દિલાસો આપી શકે પણ તે ઝાઝે દૂર ન લઈ જાય. તેનાથી માણસને એક પ્રકારનો સધિયારો મળી રહે છે – તે તેનું મોટું મૂલ્ય છે.
બીજી બાજુ વેદાંતની વિચારધારા છે. તેમાં જ્ઞાનને ઘણું મહત્ત્વ આપવામાં આવ્યું છે. જ્ઞાનનો ભાર કર્મમાંથી ઝૂંવના ભાવને જ કાઢી નાખવા ઉપર છે. માણસ ઝૂંવના ભાવ વિના કર્મ કરે તો તેને કર્મનો ઝાઝો બંધ ન પડે અને જે પડે તે વધારે ટકે નહિ. આવી વ્યક્તિ જીવન માટે આવશ્યક કર્મ જ કરતી હોય. તે સંસારમાં રાચતી ન હોય, પરંતુ ગત જન્મોમાં કર્મનો જે ભાર તેના ઉપર હોય તેને તેણે જ્ઞાનથી અને ધ્યાનથી ઉતારવો રહે. તે ન ઊતરે ત્યાં સુધી તેને ગત જન્મોનાં કર્મોનો ભોગવટો કરવો પડે કે તે માટે બીજો જન્મ લેવો પડે. અહીં જ્ઞાનની જે વાત છે તે આત્મપરિણત જ્ઞાનની છે. જો જ્ઞાન વાતોમાં જ વસેલું હોય તો એક પ્રકારની આત્મવાંચના બની જાય અને ઊલટાનો ગાઢ કર્મબંધ પડે. બાકી કેવળ સાક્ષીભાવમાં જીવવું એ બહુ ઊંચી અવસ્થા છે. જે કોઈને જ સિદ્ધ થાય. આ વાત પારમાર્થિક વધારે છે. વ્યવહારુ ઓછી છે ૭૮
કર્મસાર
