________________
જ્યારે કર્મરહિત અવસ્થા પ્રાપ્ત કરી લે છે ત્યારે તે મુક્તાત્મા બની જાય છે અને ફરીથી તેને જન્મ-મરણ કરવાં પડતાં નથી.
કર્મની વ્યવસ્થા વિશે એક પૌરાણિક વાત પ્રચલિત છે. તે પ્રમાણે આપણે અહીં જે કંઈ કરીએ છીએ તેની નોંધ ઉપર આસમાનમાં ભગવાનનો કારભારી ચિત્રગુપ્ત રાખે છે. જ્યારે મરણ પછી જીવાત્મા ઉપર જાય છે ત્યારે ધર્મરાજા ચિત્રગુપ્તને ચોપડો લઈને બોલાવે છે. ચિત્રગુપ્ત તેમાંથી જીવાત્માએ કરેલાં પાપ-પુણ્ય વાંચી સંભળાવે છે. ત્યારપછી ધર્મરાજા ન્યાય કરીને પુણ્ય પ્રમાણે સુખ-સુવિધાવાળા ભવમાં મોકલી આપે છે અને પાપ પ્રમાણે તેને સજા મળી રહે તેવી યોનિઓમાં મોકલે છે. આ વાત બાળકોની વાર્તા જેવી રોચક લાગે છે પણ આજના સમયમાં માનવી મુશ્કેલ છે.
પુરાણોમાં કથાનકો દ્વારા ઉપદેશ અપાયેલો હોય છે જેમાં કલ્પનાનું પ્રમાણ વધારે અને વાસ્તવિકતા ઓછી હોય છે. બહુજન સમાજ સુધી ધર્મને પહોંચાડવામાં પુરાણોનો ફાળો મોટો છે. આપણે તેમાંથી સાર તત્ત્વને પકડી લેવાનું હોય છે અને મનોરંજનને બાજુએ મૂકવાનું હોય છે.
વાતનો સાર એટલો નીકળે છે કે મરણ પછી વાત પૂરી થતી નથી કે આત્મા છૂટી જતો નથી. કરેલાં કર્મ ભવાંતરમાં પણ તેની સામે આવીને ઊભાં રહે છે જે તેણે ભોગવવાં જ પડે છે. આટલું સમજીને ચાલનાર માણસ જીવનમાં પાપકર્મોથી દૂર રહે છે અને પુણ્ય-કર્મો કરતો રહે છે અને પાપથી ડરીને ચાલે છે.
ચર્ચાનું ફલિત એ છે કે જીવ જ્યારે આ ભવનું શરીર છોડે છે ત્યારે તે કરેલાં કર્મને સાથે લઈને ભવાંતરમાં જાય છે. વળી તેનો બીજો જન્મ પણ આ જન્મમાં કરેલાં કર્મને કારણે જ નક્કી થાય છે. જો જીવાત્મા તેની સાથે કર્મ લઈને જતો ન હોય તો પછી સંસારમાં જે જન્મજાત તરતમતા કે વિષમતા જોવા મળે છે તે ન હોય અને એમ કર્મ છૂટી જતાં હોય તો પછી તેમાં ન્યાય કયાં રહ્યો ? કરેલું ભોગવ્યા વિના કોઈનો છુટકારો થતો નથી.
ન
૨૦
કર્મસાર
