________________
જેન યુગ.
તા. ૧-૪-૧૯૪૦,
કૉન્ફરન્સનું નાવ ભરદરિયે–તેનાં કારણો.
જ વિચાર છે કાળુજી
માટે નીમવામાં મારી કાયા
મીય ભાવ
અને વિચાર
અત્યારે આપણી મહાસભાનું નાવ ભરદરિયે છે અને થઈ. આ બાબતમાં મુંબઈના જવાબદાર કાર્યવાહકે તથા હાદિક પ્રયત્ન કરવામાં આવે તેમજ તેને કાંઠે લાવી શકાય તેમ પ્રાંતિય સેક્રેટરીઓની અને સંસ્થાના જનરલ સેક્રેટરીઓની છે એ હકીકતને તે સર્વ સ્વીકાર કરે તેમ છે, પણ તેનાં ઉપેક્ષા ખાસ ધ્યાન ખેંચે તેવી હોઇ વિચારણા માંગે છે. કારણો કયાં છે તે વિચારવાને અત્યારે અવસર છે. આપણે ૬ મુંબઈની ઓફિસમાં તે થેડે થોડે અંતરે કોન્ફરન્સનું અગત્યનાં કારણો તપાસી જઈએ – ૪
નામ સંભળાતું રહ્યું, પણ છદલામાં તે કેન્ફરન્સ નામની ૧ અમુક સંસ્થા શરૂઆતમાં જે તેજઃ પુંજ પ્રસરાવે છે. સંસ્થા હતી એ લગભગ ઇતિહાસનો વિષય જ બની ગયો. તે અમુક સમય જતાં મંદ પડતું જાય છે એનું મુખ્ય કારણ ૭ ભાવનગરના ૧૯૦૭ ના અધિવેશન વખતે શેઠ આણું બહુધા એ હોય છે કે શરૂઆતમાં આપણે ભવ્ય વિચાર દજી કલ્યાણજીના હિસાબને પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થતાં પાંચ સભ્યોની વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરવાના પ્રેમમાં એટલી ગંભીર વાતો કહી પેટા સમિતિ રિપિટ કરવા માટે નીમવામાં આવી એ વખનાખીએ છીએ અને એવા ખ્યાલે ઉત્પન્ન કરવા મંડી તથી કેન્ફરન્સના પાયા ઢીલા પડવા લાગ્યા. સરકારી કાયદા જઈએ છીએ કે તે વખતના ઉત્સાહના પ્રાગભારમાં કાર્યની નીચે તેજ હકીકત હાલ કરવી પડે છે, છતાં બીજાં અનેક શક્યાશકયતા અથવા આપણું ઉત્સાહનાં પૂરનું પ્રાબલ્ય કારણોને લઈને શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીના અગ્રગણ્ય કાર્યવાહક કેટલું છે તેની તુલના કરવાની આવશ્યકતા તે વખતે લાગતી કોન્ફરન્સના સદર વિષયના નિર્ણય સાથે સંમત ન થઈ નથી. સમાજે સાંભળ્યું તે માન્યું, પણ તેટલી હદ સુધી શક્યા અને ધીમે ધીમે વિસરતી શિથિલતા અંતે પરાઆપણો સૂર ન પહોંચે એટલે પારકાને માટે ન્યાય આપ- ડમુખતામાં પરિણમી. વાની શીઘ્રતાને ધોરણે સમાજની તે તરફની ભાવનામાં ધીમો
૮ કોન્ફરન્સના કાર્યક્ષેત્રની વિશાળતા અને મર્યાદાને ધીમો પણ મક્કમ ઘટાડે થતો ચાલ્યો.
સામયિક વિચાર ન હોવાને કારણે અમુક સાધુ સમુદાય ૨ સમાજનો પ્રત્યેક માણસ પોતે સમાજ પ્રગતિના કાર્યમાં કેન્ફરન્સની વિરૂદ્ધ પ્રચાર કરતે રહ્યો અને એની સામાજિક શું કાળે આપી રહેલ છે તે વિચારવાને બદલે કોન્ફરન્સ શું પરિસ્થિતિ ન સમજવાને કારણે લેકની શ્રદ્ધાને ગેર લાભ કર્યું છે એ વાતને વિચાર કરવા લાગી ગયો પરિણામે એની લેતો ચાલ્યો. ઉત્કટ ભાવનાને ફળ સિદ્ધિ ધારેલ ધોરણ સુધી ન પહોંચેલી ૯ રાષ્ટ્રિય ભાવના વિકસાવતા આર્યાવર્ત માં કેમીય ભાવજણાતાં એ કેન્ફરન્સ તરફ બેદરકાર થતો ચાલ્યો.
નાનું સ્થાન ભષ્ટ થતું ચાલ્યું અને વિચારશીલ વર્ગને નાના ૩ કોન્ફરન્સ એ રાજકીય મંડળ નથી, એને બહારથી સમૂહમાં કામ કરતાં અંદરથી ધક્કા લાગવા માંડયા અને સુધારા મેળવવાના નથી, એને પારકાની મીઠાશ કે બક્ષીસ પરિણામે એ સામુદાયિક કાર્ય તરફ મંદતા આવી ગઈ. પર જીવવાનું નથી, પણ એને પિતાને પિતામાંથી સામાજિક, ૯ દીક્ષા કઈ છે અને કેવી રીતે આપવી એ અને ધાર્મિક, આર્થિક અને નૈતિક પ્રગતિ સાધવાની છે, તેથી આખી સમાજમાં ખળભળાટ મચાવ્યો અને તેને પરિણામે આપણે પ્રત્યેક કાંઈ પણ ન કરીએ તે કેન્ફરન્સ જેવી કોન્ફરન્સ તરફની મંદતામાં વધારો થતા ચાલ્યો. સામાજિક સંસ્થા નિબ્બાણ બની જાય એ અગત્યનું સૂત્ર ૧૦ કોન્ફરન્સની પ્રગતિમાં મધ્યમ થરનું જોર વધતું સમાજ વીસરી ગયો.
જતું જોઈ સ્થાપિત હક્કવાળી વ્યક્તિઓ ચોંકી ગઈ અને ( ૪ પ્રત્યેક વ્યક્તિ હેડ ઓફીસ શું કરે છે એની તુલના એણે કોન્ફરન્સ તરફ દુર્લક્ષ્ય કરવા માંડયું. અને ગણના કરવા તત્પર થઈ, એમાં પોતાનું સ્થાન અને
૧૧ નવયુગની ભાવનાને બહલાવવાને બદલે કેન્ફરન્સ પિતાનો ફાળો કેટલું છે તે વાત વિચારી નહિ અને પરિણામે
ધ્યેય સમગ્ર સમુદાયમાં ઐક્ય કરવાનું રહેતાં એ કોઈ વર્ગને પિતાના કર્તવ્ય-કાર્યને રિપોર્ટ આપવાની કક્ષામાંથી રિપોર્ટ
પિતાની તરફ આકર્ષી શકી નહિ. પ્રાચીન પ્રણાલિકાની માનીમાંગવાની કક્ષામાં આવી ગઈ. આપણું પ્રત્યેકનાં કાર્યને
નતાવાળા એમાં સ્વાતંત્ર્ય જોઈ રહ્યા અને નવીન પ્રણાલિકાસરવાળે એ વાત વિસારે પડી ગઈ અને કોન્ફરન્સ કાંઈ
વાળા એમાં સાર્વત્રિક પરાધિનતા જોઈ રહ્યા. વચ્ચે વર્ગ નથી કર્યું એમ કહેવામાં પિતાના પગ પર કે હૃદય પર
બન્ને બાજુ અથડાતે રહ્યો અને એ મધ્યમ ભાવનાને નજર નાખવાને બદલે સામા પર નજર કરવાની વૃત્તિ ધીમે
વિકાસ કરવામાં કે પરિસ્થિતિને અનુકૂળ મધ્યમ માર્ગ હસ્તધીમે વધતી ચાલી.
ગત કરવામાં નિષ્ફળ નીવડ્યો. ૫ સર્વ સમય કામ કરનાર સેવાભાવી વ્યક્તિઓને આપણે
- આ મેટાં કારણે હાઈ બીજ નાનાં અનેક કારણે ન મેળવી શકયા. એટલે કેટલાંક કાર્યો થતાં ગયાં, પણ એમાં
છે જેને પરિણામે કેન્ફરન્સની મંદતા આવી પડી સાતત્ય જળવાવું જોઈએ અને સ્પષ્ટ ધોરણ રહેવું જોઈએ એ
છે. દરેક વ્યક્તિ એના ઉત્કર્ષને ઈચ્છે છે, એની બન્નેની ગેર હાજરી દેખાઈ. વ્યાપારી કોમનું ધેરણ રૂપીઆ આના પાઈના માં હેઈ સમાજસેવા તરફ આદર્શ હોવા
સામુદાયિક શક્યતા સ્વીકારે છે, પણ પિતા સિવાય અન્ય તે
કામ કરે એમ અંતરથી મળે છે. આ પ્રત્યેક ગૂંચવણના છતાં એનું વર્તન થઈ શક્યું નહિ. પરિણામે કેન્ફરન્સ સંસ્થાને લેકની નજરમાં રાખવાની અને એના સંદેશાને હવે પછી વિચાર કરશું.
ઉપાય છે અને આપણી સમુદાય શક્તિના હાથમાં છે તે પર ઘેર ઘેર અને ગામડે ગામડે પહોંચાડવાની બાબતમાં ઉપેક્ષા
–મતીચંદ.
, કરતા
ને પોતામાંથી સામાજીક પરિક્ષા
અને નેતિ
આપણે
