________________
તા૦ ૧-૧૨-૧૯૪૦.
જૈન યુગ.
નિંગાળા અધિવેશન એક માર્ગદર્શક
જૈન સમાજ આજે જે પ્રકારની વિષમ અને એકરીતે કલ્પિત પાત્રના ચિત્રણ દ્વારા, આવા પવિત્ર પાત્રોના જીવન કહી તે અતિ વિલક્ષણ પરિસ્થિતિમાંથી પસાર થઈ રહેલ સહ જોડી દેવાય છે અને એ રીતે તદ્દન બેઠું ચિત્ર આલેછે તે વેળાયે સાચે જ નિંગાળા અધિવેશન માર્ગદર્શક બનવા ખાય છે અને સાથો સાથ તેછડી વાણીના વાઘા પહેરાવાય સંભવ છે. દરેક સંસ્થાઓના ઉદેશે સામાન્યતઃ એક કરતાં છે. આવા ચિત્રણ ચલાવી લેવાયાથી કે લેખકની પ્રતિભા વધુ હોય, ઘણાખરા અંશે સર્વદેશીય હોય છે છતાં એમાંની નિરખી ચરમપોશી કરાયાથી અનર્થ પરંપરા ઘણીખરી સંસ્થાઓ એ ઉદેશમાંના ગમે તે એકને પ્રાધાન્ય વધતી ચાલી છે. જે એ માટે જાગ્રત બની કંઈજ આપી કામ કરતી દ્રષ્ટિગોચર થાય છે. રાષ્ટ્રિય મહાસભાનું સંગીન પ્રતિકાર કરવામાં નહીં આવે તે સ્વછંદી કલમે ઉદાહરણ નજર સામે જ છે અને આપણી કોન્ફરન્સને ઘણીખરી ચલાવનારા કયાં જઈ અટકશે એ કહેવું જેમ અશક્ય છે તેમ રીતે મળતું પણ છે. ભારતવર્ષની ઉન્નતિ અને આર્થિક એ જાતને વાંચનદ્વારા આપણું ભાવિ સંતતિ ૫ર કેવી માડી પ્રગતિ તેમજ એમાં વસતા ભિન્ન ભિન્ન કામો વચ્ચે એખલાસ અસર પડશે અને જેનેતર પ્રજામાં જૈનધર્મની કેવી ખરાબ આદિ ઉદ્દેશની વિવિધતા હોવા છતાં એના કેંદ્રમાં સ્વરાજ્ય છાપ બેસશે એ કળવું પણ તેટલું જ મુશ્કેલ છે. એ માટે પ્રાપ્તિ મુખ્ય ભાગ ભજવે છે. જેન કરન્સ પણ જો એકજ દાખલે પર્યાપ્ત થશે. અર્તિપૂજક સમાજમાં ધાર્મિક, સામાજીક, રાજકીય પ્રગતિ “ પ્રાચીન ગુજરાતી કવિતાના વિષય ઉપર બેલતાં ગુજવાંછતી હોવા છતાં એનું કેંદ્ર ધાર્મિક ઉન્નતિ અને એને લગતાં હક-અધિકારનું સંરક્ષણ છે. પંજાબ મારવાડ કે બંગાળ
રાતના મહાકવિ શ્રીયુત ન્હાનાલાલે નિમ્ન ઉદગાર કહાડ્યા છેઆદિમાં વસનાર જૈન બંધુઓમાં જાતજાતની સામાજીક વિલ- “ગુજરાતમાં જૂનામાં જુનું સાહિત્યને જૂનામાં જૂની ક્ષણતાઓ કે રાજકીય વિષય પરત્વેની માન્યતાઓ મેજુદ કવિતા તે જૈન સાહિત્યને જૈન કવિતા. જેના સર્વશ્રેષ્ઠ છતાં જે એ સર્વને એક તંતુએ કોઈપણ વસ્તુ પરોવતી હોય સાહિત્યચાર્ય ને કાવ્યાચાર્ય તે શ્રી હેમચંદ્રસૂરિશ્વર. જૈન તો તે માત્ર ધાર્મિકજ એટલે નિંગાળા અધિવેશનમાં એક જ સૂરિઓએ સંસ્કૃતમાં કાવ્યો રચ્યાં છે પણ એમની પ્રધાન પ્રધાન શર હોવો જોઈએ કે જે કંઈ ઠરાવની વિચારણા થાય ભાષા તે અપભ્રંશ ગુજરાતી ભાષા.” અને એ પસાર કરવાની તમન્ના ઉદભવે ત્યારે તે માત્ર અમુક “જૈન જગતની–ગુજરાતની-પરમસેવા તે ગુજરાતના પ્રકારના વિચારધારીઓનું પ્રતિબિંબ પાડે છે કે અમુક પ્રદે- રાજવંશોની રાજસેવા, તેમ જૈન કવિતાને સાહિત્યની ગુજરાતની રાના જન સમની અગવડ રોશન કરે છે કે એની અગત્ય પરમસેવાને ગુજરાતના ઇતિહાસની સેવા.” હિંદના સર્વ ભાગને છે એની સૌ પ્રથમ ચકાસણી કરી લેવી.
“પાદલિપ્તરિ, શીલગુસૂરિ, હેમચંદ્રાચાર્ય, મેરૂતુંગાચાર્ય, ઠરાની વિવિધરંગી હારમાળા કે રાજકીય યા સામાજીક
હીરવિજ્યમુરિ, થોવિજયજીને વીરવિજયજી કોઈ પણ ધર્મવિષયની આડંબરી ખેંચતાણુમાં દેડી જતાં પૂર્વ આ પ્રકારની
ગૌરવવન્ત થાય એવી એ જૈનાચાર્યોની ગુજરાતના શણગારરૂપ ચકાસણી ખાસ જરૂરી છે. ભૂતકાળમાં આ જાતની તપાસ
નામાવેલી છે.” પ્રત્યે ઉપેક્ષા થઈ જવાથીજ વર્તમાન સ્થિતિને ઉદ્દભવ થશે છે. એવા સંખ્યા બંધ રહ્યો છે કે જેનો ઉકેલ જૈન સમાજને ઉપરના મનનીય ઉલેખે એક સાહિત્યના ઉંડા અભ્યાસ હાલના તબકો કરવો પડે અને તે પ્રશ્નો કેળવણી અને દારિદ્ર મહાકવિના છે એ સામે ૨’ ગંગાજળીયામાં શ્રી મેઘાણીના નિવારણ જેટલાજ નિર્દોષ હોઇ સારા સમાજને સ્પર્શતા પૂજય શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ સબંધના તુચ્છ શબદો વાંચી સાચા હેવાથી, ધ્યાન આકર્ષે તેવા છે. એમાંને એક તે આપણા
જેનનું હૃદય ભાગ્યેજ ઘવાયા સિવાય રહી શકે ! પણ જેન સાહિત્ય પર થતાં આક્ષેપ-કિવા આપણુ પવિત્ર સને નધણિયાતા જૈન સમાજની બેદરકારી કે કુંભકર્ણ નિદ્રા હજી કે જેઓ ઇતિહાસની નજરે પણ વિદ્વાન અને વંદનીય મનાયા પણ દૂર નથી થતી ! આવાજ વિચિત્ર ચિત્રણ શ્રી સ્થલભદ્ર હેવા છતાં એમણ પ્રત્યે લેખકના એક વર્ગ તરફથી વારે માટે શ્રી. મુનશીના હાથે ક્યાં નથી થયા? “ઉંચે દેવળ”ના કવરે જે કાદવ ઉરાડાય છે ને સામે વ્યવસ્થિત સમિતિ સ્થા. લેખકે કયાં ઓછી ઠેકડી કરી છે ? છતાં આપણી આંખ પન કરી, દલીલ પુરસ્સર રદીયો આપી અને જરૂર જયતિ
ઉઘડી છે ખરી? આ જાતને અન્યાય મુંગે મહેડે ખમવો તેમની સાન ઠેકાણે આણવા સારૂ કાયદેસર પગલા લઈ શકાય એમાંજ આપણી બહાદુરી છે કે શું? જૈન સમાજને આ અથવા તે એ સારૂ પ્રબળ વિરોધ પ્રગટાવી શકાય તેવું સંગ- પ્રશ્ન મહત્વના નથી જણાતે ? આ વાત કેટલાયે બળતા ઠન સર્જવાનો છે. આપણા સાહિત્ય ૫ર યુતિપૂર્વક વિચા- મવાલા છે પણ એ માટે ધર્મશ્રદ્ધા કે સાચે ધમપ્રેમ જોઇએ રણુ થાય એ સારૂ આપણે વિરોધ નથીજ એમાંની જ છે. અખિલ જૈન સમાજનું આકર્ષણ કરવાની અભિલાષા બાબતે ઈતિહાસની નજરે પુરવાર ન થતી હોય તે સંબંધમાં ખરેખર ઉભરી હોય તે આવા પ્રશ્નો હાથ ધરવાની અને ઉચિત અભિપ્રાય રા કરાય તે માટે પણ વિરોધ નથી જ, એ સારું વ્યવસ્થિત પ્રબંધ કરવાની પળ આવી ચુકી છે. વિરોધ તો એ વસ્તુનો છે કે જે વાત આવા ઐતિહાસિક પાત્રોમાં એમાં સમાજના સહકારની ઉણપ નથી રહેવાની-અલપ્રા. શિધી પણ જડતી નથી અને જે સંબંધમાં અન્યત્ર કંઈ પ્રમાણુ સાગન. પણ ઉપલબ્ધ થતાં નથી, એ કેવળ કલ્પનાના એથે મન
લેખક-M.
