________________
તા. ૧૬-૧-૧૯૩૮
જૈન યુગ.
ભારતના જેન ગફા-માંદરો-શ્રા. નાથાલાલ છગનલાલ શાહ. મેં
લેખક:
લેખાંક ૨ જે.
રત્નગિરિથી ઉદયગિરિ ૮૫૦૦ ફીટ લંબાઈ
ઉદયગિરિથી સનગિરિ ૭૦૦૦ રાજગૃહી, (ચાલુ)
સેનગિરિથી વૈભારગિરિ ૯૦૦૦ , , સેન ભંડાર ગુફા છે જેને વર્તમાનમાં સુવર્ણ ભંડાર
રાજગૃહના પાંચ પર્વતના મધ્ય ભાગની ઘાટીમાં જુનો નામથી ઓળખાવે છે. ઈ. સ. પૂર્વે છઠ્ઠી શતાબ્દિમાં થઈ
એક સ્તુપ આવેલ છે. તે ઈટના ટીલાને આશરે વીશ ફીટની ગએલ શિશુનાગ વંશના મહારાજા શ્રેણિક (બિસ્મીસાર )ને
ઉંચાઈએ છે તેને “ મનીઆર મ” કહેવામાં આવે છે. આ મશહુર ખજાને આ ગુફામાં રહેતે, જે પર્વતની તળેટીમાં આવેલ છે. આ ગુફાના દ્વાર પર તીર્થકર રૂષભદેવની પુરાતન
પાંચ પર્વતો પૈકી વૈભારગિરિ પર પાંચ જૈન મંદિરો આવેલ
છે, તેમાં એકમાં જૈન તીર્થ કરના ચરણ પાદુકા છે, તે મધ્યમૂર્તિ કાર્યોત્સર્ગ ધ્યાન મુદ્રાએ સ્થિત છે. તેની જેલમાં કુમાર
કાળમાં બનેલી છે. વૈભારગિરિના નીચેના ભાગમાં સાત નમિ-વિનમિ તેમની ભકિતમાં બંને બાજુએ ઉભેલ છે.
પાણીના કુંડ છે. ગંગા, યમુના, અનંતકૃષિ, સપ્તષિ, બ્રહ્મકુંડ, ન સાહીત્યમાં “ જ્ઞાતા ધર્મ કથા ” નામના પુરાતન કાયપરૂષિ આસક અને માકડકુંડ નામના કુંડ આવેલ ગ્રંથમાં રોહિણીયા નામના ચોરનો ઉલ્લેખ કરેલ છે.
છે. જે માટે ભગવતી સુત્રમાં ઉલ્લેખ મળી આવે છે.' - વૈભારગિરિ પાસે આવેલ ગુફાને રોહિણીયાની ગુફા નામથી
વિપુલગિરિ પર્વતના નીચેના ભાગમાં છ કુંડ આવેલા ઓળખાવે છે રોહિણીયા નામના ચેરને ગુપ્ત રહેવાની આ ગુફા ૯તી, જેથી તેને કોઈ પકડી શકતા નહી. એક સમયે
છે. સિતાકુંડ. સુરજકુંડ. રામકુંડ, ગણેશકુંડ. ચંદ્રમાકુંડ, અને શ્રી મહાવીર શ્રમણ દશામાં આ ગુફા પાસે થઈ વીચરતા ,
ગિરૂષિકુંડ આવેલા છે. તેમ વૈભારગિરિ, વિપુલગિરિ, રત્ન
ગિરિ, ઉદયગિરિ અને સેનગિરિ પર જૈન મંદિરો આવેલાં છે. હતા તે સમયે આ શેરને મહાવીરે ધર્મોપદેશ આપે છે સાંભળવાથી તેને વા પાત્તાપ થશે. ત્યારથી રકિણીયાએ પુરાતને કેરેલાની ભીતિને આગળનો ભાગ મોટા થરાથી પિતાને જતી સ્વભાવ બદલાવી ભકિન માર્ગમાં જીવન બનેલ છે. આ કેસની ભીતિ બાણગંગાથી પૂર્વ અને ગાળવા લાગે..
પશ્ચિમમાં સૌથી અધિક ઉંચી અગીઆરથી બાર ફીટ સુધીની
A છેસોનગિરિના છેડા ભાગ ઉપર અને ઈમાર, વિપુલ અને રાજયના પવિત્ર પર્વત પર શ્રી મહાવીર દેવના અગી
રત્નગિરિ આ ત્રણે પર્વતની ઉષરની ભીતિ ઘણીજ ટુટી આર ગણધર સિદ્ધિ પદને પામ્યા છે, તેમજ શ્રી ધન્ના અને શાલીભદ્ર પિતાની અગણિત રિદ્ધિ તેમજ સંપત્તિનો ત્યાગ
ગયેલી છે, અને તે ટુટી જતાં હાલમાં સાતથી આઠ શીટ
સુધીની રહેલ છે, ઉદયગિરિ પર્વતથી મોટા કિટની શરૂઆત કરી આ પવિત્ર પર્વત પર સંથાર ( કાત્સર્ગ) કરી મુકિતપદ મેળવેલ છે. ૪ તેવીજ રીતે શ્રી મેધકુમાર, અભયકુમાર,
ન થાય છે, તે વૈભારગિરિ, સેનગિરિ, રત્નગિરિ અને છાયાગિરિ અને કયવના શેઠ જેવા અણુગારે કાર્યાત્મ-સંથારો કરી
સુધી પહાડોની દક્ષિણે તેમજ પૂર્વ દિશા સુધી ચાલી ગએલ દેવલેક ગએલ છે. ૫ ઉપર બતાવેલ સેન ભંડાર ગુફા શ્રી
છે. તે કોલાની ભીંતના બહાર જતા ગુમ્બજ ધણા
વખાણવા લાયક છે, જે બનાવવામાં ઘણુજ કુશલ કારીગરોની મહાવીરની પષધશાળા તરીકે ઉપગ થયેલ મનાય છે.
શકિત વાપરેલ ગણાય છે, એવા સત્તર ગુજ જે દેખવામાં રાજગૃહના પહાડોની લંબાઈ
આવે છે તેમાંના સાત બાણગંગાના ઘાટ તરફ અને ચાર વૈભારગિરીથી વિપુલગિરી ૧૨૦૦૦ ફીટ લંબાઈ પ્રાચીન રાજપૂતની પશ્ચિમ દિશા તરફ તેમ ત્રણ ગુમ્બજ - વિપુલગિરીથી રત્નગિરી ૪૫૦૦ ફીટ લંબાઈ
પૂર્વ દિશા તરફના ભાગમાં આવેલ છે. ત્યાર પછી ચાર
ગુમ્બજ ઉત્તર દિશાના દ્વાર તરફ આવેલ છે, અને એક ૧ નાતુ ધર્મ કથા અ, ૧૮૫ પત્ર ૬૩૬.
ગુમ્બજ વિપુલગિરિ ઉપરના દ્વાર તરફ છે. પાંચગુમ્બજ ૨ જિનપ્રભસૂરિના તીર્થક૯૫ ઉ રાજવિહારમાં વૈભારગિરી વૈભારગિરિ પર આવેલ છે, તેમાં એક મુખ્ય ચાર જૈન ક૫. (વીક્રમ સંવત ૧૭૬૪) બ્રેક ૧૨ પૃષ્ટ ૭૨–૭ મંદિરોમાંના છેલા મંથિી ૧૫૦ કદમ અંતરે આવેલ છે, રયલ એશિયાટીક સેસાયટી-કલકત્તા.
એક ગુગ્ગજ સતપણું ગુફાના હામે આવેલ મંદિરથી ૩૦૦ ૩ પંતિ હંસ સેમ વિરચીત તીર્થમાળા. સંવત ૧૬૫ પુરુ.....
કદમ છેટે આવેલ છે, તેના પર ચડવા ઉતરવા માટે પાવડી ૪ જિન પ્રભસૂરિના તીર્થ કહ૫ ઉ રાજવિહાર શ્લેક ૯-૧૨
બનેલાં છે, ઉપરના મુખ્ય સીવાય બીજા દેખવા લાયક 39 કર–૭૩.
ગુમ્બજે હજુ સુધી વસ્તી ધરાવે છે. તેવા બે મુખ્ય ૫ પંડિત સેભાગવિજય વિચીત તીર્થમાળા ઢલ ૧૦ ૧ ભગવતી સત્ર શતક બીજો ઉદેશક પાંચમે પૃષ્ટ ૨૮૯. શ્લોક ૧૭-૧૮
ર. આગમ સંમત. ૬ શ્રી શીલવિનય કૃત-પ્રાચીન તીર્થમાળા સંગ્રહ ભાગ ૧ પૃષ્ટ ૧૦૯
અનુસંધાન પૃષ્ટ ૪ ઉપર જુઓ.
