________________
તા. ૧-૭-૧૯૩૮
જૈન યુગ.
== આપણું ભાવી જ્ઞાન મંદિર
યાને
નાની પ્રતિ
કૉન્ફરન્સ લાયબ્રેરી, ( લખનાર –ઝવેરી મુલચંદ આશારામ રટી ).
(ગતાંકથી ચાલુ) અહીં આપણે ગુજરાતના સેવાભાવી પુરૂએ કરેલી માં રૂ. ૧૦૦૦૦ ૦) એક લાખ મ ર કર્યો. આ સિવાય નાની નાની પ્રવૃત્તિ દ્વારા જ્ઞાનને કેવા પ્રચાર થયું છે, ગુજરાતના એક સેવાભાવી પુરૂ-સરતા સાહિત્યવર્ધક કાર્યાલયના તે તરફ એક આછી નજર નાંખી જઈએ.
પ્રકાશનોના-૧૧ સેટના ફરતા પુસ્તકાલય, વડોદરા શહેરના ઈ. સ. ૧૯૧૬-૧૭ માં ઈદુલાલ કનૈયાલાલ યાજ્ઞિકે, હોસ્પીટલના દર્દીએ, તેના ૪ કાંત, ગુજરાતના પાંચ જીલ્લાઓ ગુજરાતના ૮૦ ગામડાઓમાં ગોખલે વાંચનાલયે સ્થાપ્યાં, અને કારીયાવાડના ગામડાઓ સુધી પહોચાડવાની વ્યવસ્થા કરી. અને જે ગામ રૂ. ૧૫) મોકલી આપે તેને રૂ. ૩૦) ના આ હકીકત વડે આપણે જાણી શકીશું કે આવી નાની પુસ્તકૅ અને વર્તમાનપત્રો મેકલવાની વ્યવસ્થા કરી.
નાની પ્રવૃત્તિ વડે પબુ ગુજરાતની જ્ઞાન પ્રવૃત્તિનો કે વિકાસ
સાથે છે તેને ખ્યાલ આપણને આવશે. . સ. ૧૯૧૮-૧૯ માં મુંબઈની હેમ રૂલ લીગ દ્વારા, યાજ્ઞીક અને જમનાદાસ મહેતાએ મળી, એજ રીતે જે ગામ હવે આપણે વડોદરા રાજ્યની તાન પ્રવૃત્તિ તરફ રો. ૨૫) મોકલી આપે તેને રૂા. ૫૦) ના પુસ્તકો અને એક નજર નાંખીએ, કારણ આખાએ ભારતવર્ષમાં વડેદરા કબાટ મોકલવાની વ્યવસ્થા કરી.
રાજયની જ્ઞાન પ્રવૃત્તિનો આધુનીક ઇતિહાસ અતિ ઉજવળ
છે. એણે ભારતવર્ષની જ નહીં, પણુ જગતની પુસ્તકાલય પ્રઈ. સ. ૧૯૧૬ માં આણંદમાં ચરોતર એજ્યુકેશન સોસા
ત્તિમાં પિતાનું સ્થાન ઉપર રાખ્યું છે. મને લાગે છે કે લેખ ઇટીએ પણુ રૂા. ૧૦) મોકલનાર ગામને રૂ. ૨૦) ના વર્ત
લંબાણ થતા જાય છે–પણ આવી આદર્શ પ્રવૃત્તિને પરિચય માનપત્રો અને પાછળથી . ૧૫) મોકલનારને રૂા. ૨૦) ના
આપ્યા સિવાય જૈન પ્રજાને લાયબ્રેરી અને તેના વડે થતા વર્તમાનપત્રો અને રૂા. ૧૦) ના પુસ્તકે મોકલવાની
લાભનું જે મહતવ હું સમજાવવા માંગું છું તે અધૂરું રહી વ્યવસ્થા કરી.
જશે એટલે કે આપણે વડેદરા રાજયની પુસ્તકાલય પ્રવૃત્તિને એજ પદ્ધતીએ મુંબઈના સ્વ. સેલીસીટર નટવરલાલ મ. ટુકે ઇતીહાસ જોઈશું. દેશાઈએ પણ એક ફંડ કરી એક ગામડાને પુસ્તકે પહોંચાડ
વડોદરા રાજયની પુસ્તકાલય પ્રવૃત્તિના સંબંધમાં આજથી વાનું કામ ઉપાડયું. સ્વ દાદાભાઈ નવરોજજીની યાદગીરી
બારેક વરસ અગાઉ તા. ૨૬-૭-૨૬ ના એક પત્રમાં અમેરીજાળવવા ઇસ. ૧૯૨૭ માં ખેડા જીલ્લામાં વિલાસના
કાના કાર્નેગી ટ્રસ્ટના સેક્રેટરી વડોદરા સેન્ટ્રલ લાયબ્રેરીના ક્યુતંત્રીના પ્રયાસથી ૩૫ વાંચનાલયે શરૂ થયાં.
રેટર ઉપર લખે છે કેઈ. સ. ૧૯૨૮ માં વૈકુંદરાય ઠાકોરે પોતાના પુત્રની
જુદી જુદી પરિસ્થિતિના ફરકના અંગે, અમુક યાદગીરી માટે ગુજરાત વર્નાકયુલર સોસાઈટીને સેપેલી રકમમાંથી પ્રિયવંદા-કાકાર વાંચનાલયો શરૂ થયાં જે ગામમાં ૧૦૦૦
છુટછાટ મૂકયા પછી, મને એમ કહેવું ન્યાય યુકત લાગે ૨
છે કે તમે એાછામાં ઓછી ગ્રેટબ્રીટન જેટલી પ્રગતિ માણસેની વસ્તી હોય અને શાળા હાય ૫ણુ લાયબ્રેરી ન હોય તેને ચતર એજયુકેશન સોસાઇટીની પદ્ધતિએ પુસ્તકો અને
તે કરી છે જ! વર્તમાન પત્રો આપવાનું શરૂ કર્યું. એ સીવાય અમદાવાદ મહારાજા સયાજીરાવ ગાયકવાડ કે જેમની તરૂણ અવસ્થાનું મ્યુનીસીપાલીટીએ શાળાઓ માટે ફરતા પુસ્તકાલય ચલાવવા ઘડતર, સ્વ. રાજા સર શ્રી માધવરાવ જેવા સમર્થ રાજનીતિજ્ઞ માટે વાર્ષિક રૂ. ૩૦ ૦ ૦) આપવા મંજુર કર્યા. એ સિવાય પુરૂષ અને મી. એફ એ. એચ. ઈલીકટ જેવા વિદ્વાન શિક્ષાસર તમદાસ કામની છે. ૧૦૦૦ ની સખાવત ગુરૂના અનુભવી બેતુ'એ વડે ધાયું છે. એ કાળે એમના વડે સુરત જીલ્લાના બધા તાલુકાઓની નીશાળામાં ફરતા જીવનમાં નંખાએલા યા સંસ્કારની છા૫, એમના આખાએ પુસ્તકા-કેળવણી ખાતાની દેખરેખ અને વહીવટ નીચે શરૂ છવનમાં પથરાઈ છે. અને એના ફળરૂપે લક્ષ્મીવિશ્વાસ પેલેકરવાની છેજના તૈયાર કરી. અને ૩ તાલુકાઓમાં અમલમાં સના સુંદર અને સંગીન પુસ્તકાલયની સ્થાપના થવા પામી પણુ મકાઈ. એ સિવાય કાઠીયાવાડમાં, ચરોતરવાળા શેઠ હરખચંદ હતી, કે જેની પ્રશંસા તે નામદાર શહેનશાહ પંચમ કાજે ની મદદથી રાયચુરા જ્ઞાન વર્ધક વાંચનાલયેની પ્રવૃતી ચાલુ કરી હતી. સંગીન વાંચન અને સદગુરૂના ગે એમના જીવથઈ. અને આક્રીકાવાળા શેઠ નાનજી કાલીદાસની મદદથી નમાં એવાં દેવી તવેનું સીંચન થવા પામ્યું કે એમણે પોતાની જામનગર-જુનાગઢ અને પોરબંદરમાં ફરતા પુસ્તકાલય ચાલુ પ્રજા માટે જ્ઞાન ઉપાસનાના અનેક સાધનો ઉભાં કર્યો. અને થયાં. એ સિવાય રાજકોટ રાજ્ય ગામડાઓને રૂ. ૧૦) દશના એમની ભાવના તે એવી પ્રકટ થઈ કે પ્રશ્ન પતાની સ્થળ પુસ્તકે આપવાની યેજના કરી. અને ભાવનગર રાજયે તે જરૂરીઆતેને પુરી પાડીને જ અટકે નહીં પણું ઉપચાર તો કતા પુરતઃકાલની યોજનાને અમલમાં મુક્યા. ઈ. સ. ૧૯૩૧ તરફ એમનું જીવન ધસડાય અને પ્રાચીન અને અર્વાચિન
