________________
તા. ૧૬-૧૦-૧૯૩૮
જેન યુગ.
C
== આપણું ભાવી જ્ઞાન મંદિર
યાને કૉન્ફરન્સ લાયબ્રેરી. ( લખનાર –ઝવેરી મુલચંદ આશારામ વૈરાટી )
(ગતાંકથી ચાલુ) બાળ પુસ્તક ખંડ.
કબાટમાં આમ અવ્યવસ્થીત પડેલાં પુસ્તકને વ્યવસ્થીત કરબાળકો પ્રાથમીક શાળાઓમાં વાંચતાં લખતાં શીખતાં વાની જેન કુરસદ ન હોય કે વાંચાને પુસ્તક વાંચવા આપતાં હોય ત્યારથી જ તેમને પદ્ધત્તિપૂર્વક પુસ્તકાલય તરફ વાળવામાં કંટાળેા ખાતા હોય તેવા માણસેના હાથમાંથી પુસ્તકાલયને આવ્યાં હોય તે, તેમને પાઠયપુસ્તક સિવાયનું બીજું વાંચન છોડાવવાના પ્રયતને કરવા જોઈએ. મળતાં તેમની બુદ્ધિ વિશાળ થવા લાગશે. અને બીજી બાળ- આ રીતે સ્થાનીક લાયબ્રેરીને સૌદર્ય પૂર્ણ બનાવવા સાથે ઉપયોગી કેટલીક બાબતનું તેનું જ્ઞાન વધતું જશે. એ તેના જૈન સમાજની સમગ્ર લાયબ્રેરીઓ ઉપર દેખરેખ રાખે તેમાં અભ્યાસને ઘણું મદદગાર થશે, એ સિવાય નાની વયમાં જ નવું ચૈતન્ય પુરે અને જ્યાં વાંચકે હેય પણ લાયબ્રેરી ન પુસ્તકાલયને ઉપયોગ કરવાની ટેવ તેને પડી જશે. આથી હેય તેવા સ્થાનમાં નવી લાયબ્રેરીઓની રચના કરે. એ રીતે ભવિષ્યમાં પુસ્તકાલયના વાંચકે વધારવાનો પરિશ્રમ ઓછો થશે. આપણે આપણી કેન્ફરન્સ લાયબ્રેરીને સર્વાગ પૂર્ણ બનાઆવા પુસ્તકાલયો ખુલાં કબાટની પદ્ધતિઉપર રચાય છે. કારણું વવી જોઈએ. બાળકને મનગમતાં પુસ્તકો અને આમાની ચુંટણી કરવામાં આ બધું કરવા માટે નાણાંના એક સારા ભંડોળ સાથે ઘણો આનંદ આવે છે. આવાં બાળપુસ્તકાલયને સુધરેલા તાલીમ પામેલા લાયબ્રેરી શાસ્ત્રના નિષ્ણાત ગ્રંથપાળની દેશમાં પુસ્તકાલય પ્રવૃત્તિના પાયારૂપ ગણવામાં આવે છે. આપણને સૌથી વધારે અગત્ય જણાયા સિવાય રહેશે નહીં.
આ બાળપુસ્તકાલયનું કાર્ય પણ તેના ખંડમાં જ પુરૂ થવું એટલે અહીં આપણે ગ્રંથપાળની યેત સબંધમાં એક જોઈએ નહીં. પણ શાળાઓ પાઠશાળાઓ અને કસરતશાળાઓ વિવેચન કરીને આપણે આ લેખને સમાપ્ત કરીશું. મારફતે પણ તે બાળકને પહોચવું જોઈએ. કે તેના માતા ગ્રંથપાળ. પીતાઓ અને શીક્ષકે પણ વાકેફગાર થાય.
- આપણું જુના જમાનાના પુસ્તક ભંડારના રક્ષક કે બાળકે ઉત્તમ સાહિત્ય સમજી ને વાંચતાં શીખે, વાંચીને જેમણે ઉઘઈ અને ઉંદરોને પુસ્તકોની ઉજાણી સારી પેઠે કરવી વિચારતા અને જીવનમાં ઉતારતાં શીખે, તેની કાળજી પણ છે. અને આ વિજળીક જમાનામાં પણ જેઓ રખે ને તેને અનુભવી ગ્રંથપાળે રાખવી જોઈએ. પુસ્તકાલયના નીયમ અને હવા કે પ્રકાશ નો પરિચય ન થાય, તેની ખુબ કાળજી રાખે છે. તેની વ્યવસ્થા અને ગોઠવણથી પણ બાળકોને માહિતગાર કરવાં રખે ને એ પુસ્તકમાંનું જ્ઞાન કે પ્રાપ્ત કરીને જ્ઞાની ન બની જોઈએ. કે જેથી ભવિષ્યમાં આપણે એક તાલીમ પામેલા જાય તેની પણ ખૂબ કાળજી રાખે છે. અને એ જેન પ્રજાની વાંચકેનું જુથ્થ જોઈ શકીએ. જ્યારે અત્યારે આપણે કોન્ફરન્સ સાર્વજનીક મીલ્કત જાણે કે એના વડવાઓ કે એણે કમ્મર લાઈબ્રેરી સાથે બાળવિભાગ રાખ કે કેમ ? તેનો વિચાર નમાવીને પિદા ન કરી હોય તેમ તેનો માલીક બનીને જ્ઞાનને કરીએ છીએ ત્યારે ઈ. સ. ૧૯૨૧ માં ન્યુયોર્ક સાર્વજનિક પ્રકાશને રૂપે છે. આવા એદીઓના હાથમાંથી એ જ્ઞાનને પુસ્તકાલયના બાળ વિભાગે ૩,૧૫૦૦૦ પુસ્તકે પોતાના ખજાને છોડાવવા જોઈએ. અથવા આધુનિક કાળના ગ્રંથપાળના ૪૦,૦૦,૦૦૦ બાળકને વંચાવ્યા હતાં. જે દેશ પિતાના બાળકો ધર્મને સમજી ને તેણે એ ગ્રંથ ખજાનો જગતના જ્ઞાન પીપામાટે આટઆટલું ખર્ચ અને આટલી કાળજી રાખે છે તે સુઓ માટે ખુલા કરવા જોઈએ. “ જોરાવાન્ ગાવાર્ય* દેશ જગતના સર્વ દેશમાં પિતાનું સ્થાન ઉચુ કેમ ન રાખે ! એટલે જેના હાથમાં ગ્રંથને કાશ-સંગ્રહ છે તે પ્રજાને આચાર્ય આ રીતે આપણું કોન્ફરન્સ લાઈબ્રેરી જુદા જુદા ૬ વિભા થવાને યોગ્ય છે. આ જોતાં ગ્રંથપાળ એ કેટલા વિશાળ ગમાં વહેચાએલી હેવી જોઈએ.
જ્ઞાનને ભંડાર હો જોઈએ. અને આખી એ પ્રજાને કેવા આ સિવાય તેણે ભારત વર્ષની બીજી લાયબ્રેરીઓ સાથે સાલીક વાંચન વડે ઉંચે લઈ જઈ શકાય. તે માટે એ પિતાને સબંધ જોડવા જોઈએ. આપણા પુસ્તક ભંડારો અને કેટલે ઉડે ચીંતનફાર હો જોઈએ. ખરેખર સમાજનો આપણી અધુનીક લાઈબ્રેરીઓના વિકાસ માટેના પ્રયત્નો પણ સાચા કેળવણીકાર એ ગ્રંથળ છે. તેણે શરૂ કરવા જોઈએ. દરેક ગ્રંથ ભંડારે અને લાઇબ્રેરી- ગ્રંથપાળ એક સાહિત્ય રસીક જ નહીં, પણ એ પ્રભાવએના પુસ્તકોની યાદીઓ તૈયાર કરાવવી જોઈએ. અને એ શાળી અને વિનયશીલ હવે જોઈએ. પુસ્તકાલયના પુસ્તકોની ગ્રંથ ભંડારો અને લાઈબ્રેરીઓ પ્રજાને કેમ વધુ ઉપયોગી ખરીદી તેની ગોઠવણ તેનું રક્ષણ અને તેના પ્રચાર સાસ્ત્રને થાય. તે માટેની સઘળી પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવી જોઈએ. પુસ્ત- જેમ તે જ્ઞાતા હોવા જોઈએ, તેમ હીસાબી કામમાં તે પાવર કાલય શાસ્ત્રના નિયમથી તદ્દનજ અજ્ઞાત હોય, અને ફુદના છે હવે જોઈએ. સંસ્થાના વહીવટ અને વ્યવસ્થાને તે વખતે પુસ્તકાલયમાં ડોકીયું મારતા હોય અને પુસ્તકાલયના નમૃત પહેરગીર હોવું જોઈએ. એ સાથે એ માયાળુ અને
