________________
જૈન યુગ.
તા. ૧-૧૧-૧૯૩૮.
તમારી ચે તરફ દષ્ટિ નાખે અને અર્વાચીન હિંદમાં યંત્રમય સુધારાના મૃગજળ.
આવેલી અસંસ્કારિતાનો વિચાર કરો. સુમિત બેડાંનું આ દવાઓ અત્યાર સુધી એવી માન્યતા ધરાવતા સ્થાન ઘાસલેટના ડખાએ લીધું છે. જસતથી ઢાળેલાં લેઢાનાં ૬ જેમ ત્રાના કારખાના વધારે તેમ દેશની સ્થિતિ વધુ પતરાં આપણાં ઘરે થઈ રહ્યાં છે. વિદેશી પોશાકની કટુંબી મધરેલી. પણ આજે એ ભૂલ ઉઘાડી પડતી જાય છે. યાત્રક અનુતિઓ આપણાં શરીરને પીડી રહી છે, કાંઈક પોલીસની સુધારો એ સાચો નથી પણુ મૃગજળ સમે છે. એથી ચાલી જેવાં અને કાંઈક ગામ બહાર બાંધેલા સરકારી બંગલા દેશની આબાદી વધી નથી પણ બેકારી તે કુદકે ને ભુસંક જેવાં વિચિત્ર ઘરમાં આપણે રહીએ છીએ. યુરોપની દરિયા ચાલી આવી છે. આપણાં સારા નસિબે મહાતમા ગાંધીજીને કિનારાની હાલમાં હોય તેવા કાચનાં ઝમેરો. રસપહાણને એ અનિષ્ટ જલ્દી સમજાયું એટલે એ ભરમ ટાળવાના પ્રયાસે બદલે ચળકતી લાદીઓ, અને પત્ર તથા પુષ્પને બદલે અદરાઈ ચુકયા છે. તેઓશ્રીના પ્રયાસથી દેશના ગૃહ ઉદ્યોગોને કાગળના બનાવટી ફુલે આપણુ દેવસ્થાનોને શણગાર થઈ અને પ્રાચીન સંસ્કૃતિને ઉત્તેજન મળવા માંડયું છે. યંત્રમય રહ્યાં છે સંગીત તરફનો આપણે પ્રેમ અને ભકિન હારસુધારાની અસંસ્કારિતા જાણવા સારૂ હરિજન બંધુનો નિગ્ન નિયમ અને ગ્રામે ફેન દ્વારા વ્યકત થાય છે. આ બધી લેખ વાંચી જવાની જરૂર છે.
વસ્તુઓ આપણું અંતરમાં પ્રવેશ પામેલા કાઈ મહાન નવા યંત્રમય સુધારાએ હિંદુસ્તાનની કળા અને કારી- રોગનું દર્શન કરાવે છે.” ગીરી ઉપર કેવી અસર કરી છે, તે વિષે છે. આનંદકુમાર “દેશી કારીગરીના નાશનું અને તેના પુનઃ જીવનની પડતી સ્વામી પોતાના “આટ એન્ડ સ્વદેશી’ નામનું પુસ્તકમાં લખે છે અડચણનું મુખ્ય કારણું એ છે કે આપણામાં કળાની સાચી તે ખાસ પ્રત્યેક હીંદી માટે મનનીય છે.
સમજ જ રહી નથી. હિંદી સંગીતને આપણે અવગણના કરી
એટલે વંશ પરંપરાથી વાઘો બનાવવામાં રોકાયેલા કુશળ કાકીને મેળે.
કારીગરો આજે ભૂખે મરે છે. સંગીત શાસ્ત્રીઓને તે કોઈ કાર્તિક પુર્ણિમાનો મહિમા સવિશેષ મનાય છે. એ પવિત્ર ભાવે જ પૂછતું નથી. વીલાખ રૂપિયાનાં પરદેશી વાદ્યોની દિને તીર્થાધિરાજ શત્રુંજય પર સંખ્યાબવ આત્માઓએ આપણે દર વરસે આયાત કરીએ છીએ. આનાથી દેશને બેવડું આત્મ કલ્યાણુની સાધના કરી છે એની યાદદાસ્તમાં જૈન વરતીના નુકશાન થાય છે, અર્થનું તેમજ કલાનું આપણે કેવળ પૈસાજ દરેક ભાગોમાં શત્રુંજય પટના દર્શન કરવા જવાનો રિવાજ છે ગુમાવતા નથી, પણું વાદ્યો બનાવવાની શકિતવાને નિપુણું અને એ દિવસે ભાગ્યેજ કોઈ જૈન એ લાભથી વંચિત રહે કળાનાયકે પાણુ ગુમાવીએ છીએ. હિંદુસ્થાનમાં એક કરોડ છે. જ્યાં આ સમુદાયિક મેળો ભરાય ત્યાં વ્યવસ્થા જાળવ- રૂપિયાનાં પ્રમેફીન અને હારમોનિયમ ખરીદવાની શક્તિ હોય વાની–સૌ કોઈ શાંતિથી ભક્તિ કરી શકે તેવો પ્રબંધ કરવાની તેપણ આ કીમતી માનવશક્તિનું નુકશાન તે રહેવાનું જ.” જરૂર રહેજ, મુંબઈ જેવા ભરચક વસ્તીવાળા શહેરમાં અને આજ સ્થિતિ આ પણ વણકરની છે. દેશી રંગ અને ભાયખલા જેવા મર્યાદિત સ્થાનમાં એ ટાણે ખાસ વ્યવથા ભાતોની ખૂબી લેકે સમજતા નથી, અને તેથી તેને ચાહતા જળવાય તેવી ગોઠવણું વ્યવસ્થાપકૅ તરફથી થવી જ જોઈએ. પણ નથી. પરિણામે વણકરને ધધે ભાંગી પડે છે, અને સ્વયંસેવકોની સારી સંખ્યા એ દિન માટે રોકાવી ઘટે. છેલલા તેમને દેશના ૭૦ ટકા માસે જેમાંથી પિતાનું અડધું પેટ ત્રણેક વર્ષથી ભાયખલા દેવાલયના કાર્યવાહકે આ મુદ્દાની વાત- ભરે છે એવા ખેતીને ધંધામાં જ અથવા બીઝને ધંધામાં ભીંડ પ્રતિ કેમ દુર્લક્ષ્ય સેવતા દ્રષ્ટિગોચર થાય છે એ ન સમજાય ક વી પડે છે. જે ઉત્તમ કારીગરી હાથની સાળ ઉપર થઈ તેવો પ્રશ્ન છે. જૈન સમાજની હાડમારી અને એ ટાણે થતી ભીંડ શકે છે તે કદી પણ સંચાઓથી બની શકે નહિ પણ આપણે તથા અવ્યવસ્થા શું હજી તેમના કર્ણપટ પર નથી પહોંચી ? આ વાત સમજી શકતા નથી અને માત્ર ટૂંકી નજરવાળી આગલા વર્ષ જેવા પ્રસંગ ન ઉદ્દભવ તે સારૂ સત્વર પ્રબંધ અર્થનીતિથી દોરાઈએ છીએ. પિતાના ઘરમાં, કુટુંબીઓની કરવા તેમનું પહેલી તકે આ બાબત પર ધ્યાન ખેંચીએ છીએ. વચ્ચે અને તેમની મદદથી કામ કરનાર સાળવીને પાયમાલ કરી આપણે ભેજક વગે.
રાક્ષસી શક્તિથી ચાલતાં યંત્રો ઉપર કુમળાં બાળકે પાસે
અનારોગ્ય વાતાવરણમાં સખ્ત મજૂરીના કામ કરાવવા આપણે મશર ગવૈયા મી. પ્રાણસુખભાઈ તરફથી ભેજકવર્ગને તૈયાર થઈએ છીએ. અને એમ કરી બેંચેસ્ટરનાં બધાં જૈન સમાજ સાથે સંબંધ કેવા પ્રકારનો છે અને આજે અનિષ્ટો આપણા દેશમાં લાવીએ છીએ. ” “ સાંધાપણાની એમાં કેટલેક અંશે અંતર પડવા માંડ્યું છે એ સંબંધમાં જે હરીફાઈ હિંદી બનનો આત્મા હણી લેશે કારણ કે કળાવિનાને નિવેદન રજુ કરાયેલું છે એ તરફ સાવ આંખ મીચવા જેવું ઉદ્યમ એ કેવળ પશુને છે.”— નથી જ, એક કાળે જેન વતી મેટા પ્રમાણમાં હતી અને વળી રાષ્ટ્રની સંપત્તિનો વિચાર કરતાં લાંબે વખત ધર્મનું જ્ઞાન-ધર્મના સંસ્કાર એમાં નવપલ્લવિત રહેતાં, જ્યારે ટકનારી થોડી વસ્તુઓ કરતાં હજાર ગણી સાદી છે. પાંચસો આજે એથી ઉલ્ટી દશા જાય છે તેના કારણે શોધવા માંડી વરસ ટકે એવું મકાન બાંધનાર કારીગર પચાસ વરસમાં ભાંગી શું તે સહજ જણાશે કે આપણે યતિવર્ગ અને ભાજકવર્ગ પડે એવા મકાન બાંધનાર કરતાં રાષ્ટ્રની સંપત્તિમાં વિશેષ ત૨ફ ઘટતા પ્રમાણમાં લક્ષ્મ નવા આવ્યું અને તેથીજ ઉપરનો ઉમેરો કરે છે. તે જ પ્રમાણે બે ત્રણ પેઢીએ ટકી શકે એવું સ્થિતિ બની રાખવામાં એમના તરફને જે સહકાર પ્રાપ્ત કાપડ વણનાર વણકર હરહમેશ નવું નવું કાપડ લેવડાવનાર, થતા હતા તે ધીરે ધીરે ગુમાવતા જવાથી વર્તમાન દશા આવી વણકર કરતાં પોતાના દેશને વધારે ફાયદો કરે છે. આપણે બહુ પડી છે. આ સંબંધમાં વધુ વિચાર બીજા પ્રસંગ પર મુલતવી વસ્તુઓ વાપરતા થઈએ તેમાં કાંઈ સુધારો નથી. જે વાપરીએ રાખી એટલું ભાર મુકી કહીએ કે એ નિવેદન પાછળના તે ઉચી જાતનું અને સુંદર હોવું જોઈએ.” ભાવને સૌ ભાઈ અભ્યાસ કરે.
સંગ્રાહક ચોકસી.
ઉમે એ અને આત્મા પણ એક સાધાપણાના
