________________
ધર્મબિંદુપ્રક૨ણ
परिणामी वधे ४ छे. (२८)
किञ्च,
સાતમો અધ્યાય
प्रभूतोदाराण्यपि तस्य भोगसाधनानि, अयत्नोपनतत्वात् प्रासङ्गिकत्वादभिष्वङ्गाभावात् कुत्सिताप्रवृत्तेः शुभानुबन्धित्वादुदारसुखसाधनान्येव बन्धहेतुत्वाभावेन ॥ २९ ॥ ४७२ ॥ इति ।
प्रभूतानि प्रचुराणि उदाराणि उदग्राणि, किं पुनरन्यथारूपाणीति अपिशब्दार्थः, तस्य पूर्वोक्तजीवस्य भोगसाधनानि पुर- परिवार - ऽन्तः पुरादीनि उदारसुखसाधनान्येवेत्युत्तरेण योगः, कुत इत्याह- अयत्नोपनतत्वात्, अयत्नेन अत्युद्गाढपुण्यप्रकर्षोदयपरिपाकाक्षिप्तत्वात् तथाविधपुरुषकाराभावेन उपनतत्वाद् ढौकितत्वात्, तदपि कुत इत्याह- प्रासङ्गिकत्वात् कृषिकरणे पलालस्येव प्रसङ्गोत्पन्नत्वात् एतदपि अभिष्वङ्गाभावात् भरतादीनामिव निबिडगृद्ध्यभावात्, अयमपि कुत्सिताप्रवृत्तेः कुत्सितेषु नीतिमार्गोत्तीर्णेषु भोगसाधनेष्वप्रवृत्तेः, इयमपि शुभानुबन्धित्वात् मोक्षप्राप्तिनिमित्तार्यदेश-दृढसंहननादिकुशलकार्यानुबन्धविधायकत्वात्, किमित्याह - उदारसुखसाधनान्येव, उदारस्य अन्यातिशायिनः सुखस्यैव शरीर-चित्ताह्लादरूपस्य साधनानि जनकानि, न त्विहलोक-परलोकयोरपि दुःखस्य, अत्रैव तात्त्विकं हेतुमाह- बन्धहेतुत्वाभावेन, बन्धस्य कुगतिपापहेतोर शुभकर्मप्रकृतिलक्षणस्य हेतुत्वं हेतुभावः प्रक्रान्तभोगसाधनानामेव तस्याभावेन, इदमुक्तं भवति प्रभूतोदाराण्यपि भोगसाधनानि बन्धहेतुत्वाभावादुदारसुखसाधनान्येव तस्य भवन्ति, बन्धहेतुत्वाभावश्चायत्नोपनतत्वादिकादुत्तरोत्तरहेतुबीजभूताद्धेतुपञ्चकादिति ।।२९।।
वणी विशेष हे छे :
તેનાં ઘણાં અને ઊંચાં પણ ભોગસાધનો ઉદાર સુખનાં જ સાધનો છે. કારણ કે બંધહેતુનો અભાવ છે, અર્થાત્ તે ભોગસાધનો બંધના હેતુ બનતા નથી. તે ભોગનાં સાધનો બંધના હેતુ બનતા નથી તેનાં પાંચ કારણો આ પ્રમાણે છે ઃ- અયત્ન ઉપનત, પ્રાસંગિક, અભિષ્યંગનો અભાવ, કુત્સિતમાં અપ્રવૃત્તિ અને શુભાનુબંધી. તેનાં ઘણાં અને ઊંચાં પણ નગર – પરિવાર અને અંતઃપુર વગેરે ભોગસાધનો ઉદાર સુખનાં જ સાધનો છે એ વાક્યમાં ઉદાર એટલે બીજા કરતાં ચઢિયાતાં. સુખ એટલે શારીરિક – માનસિક આહ્લાદ. સાધન એટલે ઉત્પન્ન કરનાર. આનો અર્થ એ થયો કે તેનાં ઘણાં અને ઊંચાં પણ ભોગસાધનો અન્ય કરતાં ચઢિયાતા શારીરિક
३४८
