________________
+++++++++++++++++सर्वसिलिवार +++++++++++++++++
अयं हि जीवो ज्ञानस्वभावः, ततश्चासत्यावरणे सति च ज्ञेये कथं न्ववगमविषयप्रकर्षसामर्थ्ययुक्तस्सन् सर्वं न ज्ञास्यति, ज्ञास्यत्येवेतिभावः, विबन्धकाभावात् ॥१२१६॥
यार्थ:- मा® शानस्वभावाणी छे. तेथी को (१)शाना१रानो समाप लोय (२)ज्ञेय विद्यमान होय, अने (3) તે જીવ બોધસંબધી પ્રકષ્ટસામર્થ્યથી યુક્ત હોય, તો બધું જ કેમ જાણે નહીં? અર્થાત જાણે જ, કેમકે જાણકારીમાં કોઈ પ્રતિબન્ધક હાજર નથી. ૧૨૧દા अथ कथमावरणाभावोऽभूत् येनोच्यते आवरणे असतीति । अत आह - આવરણનો અભાવ કેવી રીતે થયો? કે જેથી આવરણનો અભાવ હોય એમ કહેવાય એવી શંકાના સમાધાનમાં કહે છે
आवरणाभावो वि हु पुव्वुत्तविहीएँ ण पडिबंधा य । ..
देसाइविप्पगरिसा सामण्णेणोवलंभाओ ॥१२१७॥ (आवरणाभावोऽपि ह पूर्वोक्तविधिना न प्रतिबन्धाश्च । देशादिविप्रकर्षाः सामान्येनोपलम्भात् ॥) आवरणाभावोऽपि च पूर्वोक्तविधिना 'पडिवक्खभावणाओ अणुहवसिद्धो य हासभावो सि' मित्यादिना द्रष्टव्यः । न च वाच्यं सत्यप्यावरणाभावे देशादिविप्रकर्षा विबन्धका भविष्यन्तीति कथं सर्वविशेषावगमसामर्थ्यमनुमीयत इत्यत आह --'नेत्यादि' न प्रतिबन्धा(ध पाठा.) देशादिविप्रकर्षाः, आदिशब्दात् कालस्वभावपरिग्रहः। कथं न ते प्रतिबन्धा (ध पाठा.) इत्याह-सामान्येनोपलम्भात् । यदि हि देशादिविप्रकर्षा अविशेषेण ज्ञानस्य प्रतिबन्धका भवेयुस्ततः सामान्येनापि उपलम्भं प्रतिबध्नीयुर्न च प्रतिबध्नन्ति, तथाऽप्रतीतेः ततः क्षीणसकलतदावरणस्यापि न सकलविशेषावगमनं प्रतिभंत्स्यन्तीति ॥१२१७॥
ગાથાર્થ:- “પડિવફખભાવણાઓ...” (ગા. ૧૧૬૪) પ્રતિપક્ષભાવનાથી છૂાસભાવ અનુભવસિદ્ધ છે. ઈત્યાદિ પૂર્વોક્તવિધિથી આવરણાભાવ પણ જાણી લેવો.
શંકા:- આવરણનો અભાવ હોય, તો પણ દેશાદિ(આદિથી કાળ–સ્વભાવવગેરે)નો વિપ્રકર્ષ વ્યવધાન જ્ઞાનમાં પ્રતિબંધક બનશે, (તાત્પર્ય - જ્ઞાનાવરણનો અભાવ ભલે થાય, પણ જો વસ્તુ જ દેશ કે કાળથી અતિ દૂર હોય, તો જ્ઞાનમાં પ્રતિબન્ધ આવશે જ.) તેથી સર્વવિશેષના અવગમનું અનુમાન શી રીતે થશે?
સમાધાન:- દેશાદિવિપ્રકર્યો પ્રતિબન્ધક નથી, કેમકે સામાન્યથી ઉપલબ્ધ થાય છે. જો દેશાદિવિપક અવિશેષરૂપે જ્ઞાનના પ્રતિબન્ધક બનતા હોય, તો સામાન્યથી જ્ઞાન થવામાં પણ પ્રતિબન્ધક બનવા જોઇએ. પણ તેવી પ્રતીતિ થતી ન હોવાથી તેઓ પ્રતિબંધક બનતા નથી. આ જ પ્રમાણે જ્ઞાનાવરણનો સર્વથા ક્ષય કરનારને પણ સકળ વિશેષના બોધમાં તે પ્રતિબન્ધક બનશે નહીં. ૧૨૧૭ ગમનાદિની પરિમિતવિષયતા
णय सामण्णेण वि गमणभोयणं सव्वविसयमिह दिटुं ।
ता कह णु विसेसेणं होही तं सव्वविसयं तु ? ॥१२१८॥ (न च सामान्येनापि गमनभोजनं सर्वविषयमिह दृष्टम् । ततः कथं नु विशेषेण भविष्यति तत् सर्वविषयं तु 11) न च सामान्येनापि गमनभोजनमिह-जगति सर्वविषयं दृष्टं, किंतु परिमित विषयमेवाविगानेन तथासकललोकप्रतीतेः। 'ता' ततः कथं नु तकत्-गमनभोजनं विशेषेण सर्वविषयं भविष्यतीति ? नैव भविष्यतीति भावः ॥१२१८॥ - ગાથાર્થ:- આ જગતમાં ગમન કે ભોજન સામાન્યથી પણ સર્વવિષયક દેખાતા નથી, પરંતુ પરિમિતવિષયક જ દેખાય છે. કેમકે આ વિરોધ વિના સર્વજનપ્રતીત છે. તેથી એ ગમન-ભોજન વિશેષરૂપે શી રીતે સર્વવિષયક બની શકે? અર્થાત ન . જ બની શકે. ૧૨૧૮ एतदेव भावयति - આ જ અર્થનું ભાવન કરે છે -
परिमियसामत्थो च्चिय देहो गमणादियासु किरियासु ।
ता जुत्तं च्चिय तासिं ण पगरिसो सव्वविसओ त्ति ॥१२१९॥ (परिमितसामर्थ्य एव देहो गमनादिषु क्रियासु । तस्माद्युक्तमेव तासां न प्रकर्षः सर्वविषय इति ॥)
++ + + + + + + + + + + + + + +
-
२ - 277 + + + + + + + + + + + + + ++
