________________
܀
܀ ܀
܀
܀
܀
܀ ܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀
܀ ܀
܀
ܐܬܟ ܟ84a8
܀
܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀ ܀
एतदेव भावयन्नाह - આ જ વાતનું ભાવન કરતા કહે છે
सुत्तस्स अत्थवत्ता सव्वण्णू सो य तम्मि फलभूतो ।
पामण्णं च सतो च्चिय इमस्स ता कह णु दोसत्ति ?॥१२७०॥ (सूत्रस्यार्थवक्ता सर्वज्ञः स च तस्मिन् फलभूतः । प्रामाण्यं च स्वत एवास्य तस्मात् कथं नु दोष इति ॥) सूत्रस्य-आगमस्य योऽर्थस्तस्य वक्ता सर्वज्ञः, न तु सूत्रस्य कर्ता, स च तस्मिन्-आगमे फलभूतः, न चास्यागमस्य तद्वक्तृत्वेनैव प्रामाण्यं किंतु कथंचित्स्वत एव, 'ता' तस्मात्कथं नु इतरेतराश्रयो दोषः ? नैव कथंचनेतिभावः ॥१२७०॥
ગાથાર્થ:- સર્વજ્ઞ આગમના અર્થના વક્તા છે, નહીં કે સૂત્રના. અને તે(=સર્વજ્ઞ) આગમમાં કુલભૂત છે. (અર્થાત આગમ દર્શિત માર્ગારાધનથી કેવળજ્ઞાન પામવારૂપ આગમનું ફળ તે સર્વજ્ઞને પ્રાપ્ત છે.) વળી, તે સર્વજ્ઞ આગમાર્યવક્તા હોવામાત્રથી આગમનું પ્રામાણ્ય છે, એમ નથી, પરંત કથંચિત સ્વત: પણ પ્રામાણ્ય છે. તેથી ઇતરેતરાશ્રય દોષ કેવી રીતે આવે? અર્થાત નહીં જ આવે. ૧૨૭૦મા અસર્વશના અર્થની ચર્ચા यच्चोक्तम्-'पडिसेहगं च माणमित्यादि' तत्र दूषणमभिधित्सुराह - पूर्वपक्षे उसे (u. ११६२ प्रतिषे५४ प्रमा... त्यादि) हे त्यां दू५९ म त छ..
पडिसेहगे पमाणे सोऽसव्वण्णु त्ति अस्स को अत्थो ? ।
जति किंचिण्णू णणु किं तेण ण णायं ति वत्तव्वं ? ॥१२७१॥ . (प्रतिषेधके प्रमाणे सोऽसर्वज्ञ इति अस्य कोऽर्थः ? । यदि किञ्चिज्ज्ञो ननु किं तेन न ज्ञातमिति वक्तव्यम् ॥)
प्रतिषेधके प्रमाणे यदुक्तं- 'सोऽसर्वज्ञ इति' तस्य भाषितस्य कोऽर्थः ? यदि किंचिज्ज्ञ इति, तथाहि-'अनुदरा कन्ये त्यादाविव नञोऽल्पार्थत्वविवक्षायां असर्वज्ञ इति, किमुक्तं भवति ?-किंचिज्ज्ञ इति । ननु तर्हि किं तेन न ज्ञातमिति वक्तव्यं ? यदज्ञानादयं किंचिज्ज्ञ इत्युच्येत, सर्वमपि तेन ज्ञातं, तथोपदेशादिति भावः ॥१२७१॥
ગાથાર્થ:- પૂર્વપક્ષે પ્રતિષેધક પ્રમાણમાં તે અસર્વજ્ઞ છે એવું જે કહ્યું તેમાં “અસર્વજ્ઞ' કથનનો શો અર્થ છે?
પૂર્વપક્ષ:- જેમ “અનુદરા કન્યા' આ સ્થળે નિષેધ અલ્પાર્થની વિવક્ષામાં છે. એમ “અસર્વજ્ઞા'નો અર્થ અલ્પ–કાંક જાણકારકિંચિજજ્ઞ' એવો છે.
ઉત્તરપક્ષ:- તો એ કિંચિજજ્ઞ એ તે શું નથી જાણ્યું કે જેના અજ્ઞાનથી તે સર્વશને બદલે કિંચિજજ્ઞ બન્યો ? એ બતાવવું પડશે. અર્થાત તેણે બધું જ જાણી લીધું છે, કેમકે તેવો જ ઉપદેશ આપે છે. તેનો ઉપદેશ જ એવો છે કે જે બતાવે છે તે બધી વસ્તુનો જાણકાર છે.) ૧૨૭૧ अत्र परस्याभिप्रायमाह - અહીં પૂર્વપક્ષકારનો આશય વ્યક્ત કરે છે
अह जागादिविहाणं मिच्छास्वेण णिच्छियं चेव ।
भणिता य तेण हिंसादीया कुगतीऍ हेतु त्ति ॥१२७२॥ (अथ यागादिविधानं मिथ्यारूपेण निश्चितमेव । भणिताश्च तेन हिंसादयः कुगतेर्हेतव इति ॥) अथ यागादिविधानं तेन न ज्ञातं, तस्यानुपदेशादिति किंचिज्ज्ञ इति । तत्राह-'मिच्छेत्यादि' मिथ्यारूपेण तदपि यागादिविधानं हन्त निश्चितमेव-ज्ञातमेव। चो हेतौ । यस्मात्तेन-भगवता हिंसादय आदिशब्दात्तथाविधान्यङ्गाङ्ग(न्ययज्ञाङ्ग)• भूतपातकविशेषपरिग्रहः भणिता-उक्ताः कुगतेः-नरकादिगतेर्हेतवः, ततो हेयरूपतया तदपि यागादिविधानं ज्ञातमेव ॥१२७२।।
ગાથાર્થ:- પૂર્વપક્ષ:- તેને યાગાદિનું જ્ઞાન ન હતું, કેમકે યાગાદિનો ઉપદેશ આપ્યો નહીં, તેથી તે કિંચિજજ્ઞ હતો.
ઉત્તરપલ:- તેણે યાગાદિવિધાનને મિથ્યારૂપે જ નિશ્ચિત કર્યો. ('ચ' હેત્વર્થે છે.) કેમકે તે ભગવાને હિંસાદિ–આદિ શબ્દથી તેવા પ્રકારના હિંસા (અથવા યજ્ઞ) ના અંગભૂત પાતકવિશેષોને નરકાદિ કુગતિના હેતઓતરીકે બતાવ્યા છે. આમ ભગવાનને યાગાદિવિધાન હેયતરીકે જ્ઞાત જ છે. ૧૨૭૨ાા
*
**
***
**
***
**
*
**
शि
-ल
-296*
**
*
*
*
*
**
*
***
**
