Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 38

कौटलीय-राजसिद्धान्तटीका वकाशो योधानां संचारार्थ कार्यः । तालमूलं तालवृक्षाकारमूलं दाार्थम् । मुरजकै". मुरजकाकार्योधावरणकुट्टाकैः कपिशीर्षकैः कपिशीर्षकाकोरस्तीक्ष्णाप्रैरेकजातीयैर्विमित्रैर्वा आचितम बहिर्मस्तकधारा यस्य छ॥ .
पृथुशिलासंहतं वा शैलं नत्वेव काष्ठमयं कारयेत् । अग्निरवहितो हि तस्मिन् वसतीति ।[२.३.१४]
संपत्तौ तु पृथ्वीभिः शिलाभिः संहतं शैलं वा प्राकारं कारयेत् । न त्वेव काष्ठमयं कारयेत् । हि यस्मादग्निर[वहितः]"सन्निहितस्तस्मिन् वसति । अल्पेनापि यत्नेन परैर्निहितः सर्वं दहतीति भावः ।
प्राकारमस्तके युद्धार्थमट्टालकादिविधानायाह ।* _ विष्कंभचतुरस्रमहालकमुत्सेधसमावक्षेपसोपानं कारयेत् त्रिंशइंडां- " : तरं चेति ॥ [२.३.१५]
' 'विष्कंभेन पंचारनिप्रमाणेन समानाश्चतस्रोऽप्यस्रयो यस्य तमहालकम् । 'अट्टातिक्रमहिंसयोरिति पाठात् । प्राकारातिक्रमं परहिंसां च आ समंताल्लातीत्यट्टालकः । प्राकारोपरि युद्धार्थ कोष्ठसन्निवेशः । तद्यथा । पंचावरणस्तंभचतुष्टयोपरि तुलाफलकास्ताराच्छाद्यककपोतपाल्यादिपरिकरोद्ध मुरजकपताकादिरचनोऽट्टालकः । उत्सेधसमावक्षेप-15 सोपान इति । सवप्रस्य प्राकारस्य य उत्सेधस्तस्य समो योऽवक्षेपः तत्र सोपाना'[12]न्यारोहणार्थ निश्रेणीपदानीव यस्य । तद्यथा । वप्रमूलात् प्राकारोत्सेधं यावदायातं सूत्रमवक्षिप्यान्तर्मुखं तत आरभ्य सोपानानि क्रियते । ततश्चायुधव्यापृतोभयकराणा "मपि योधानामारोहणं सुखेनैव संपद्यत इति भावः । तमेवंभूतं कारयेत् । त्रिंशदंडांतरं च त्रिंशत्रिंशइंडा अंतरं यस्य । जातावेकवचनम् ।यावत्प्राकारस्यायतत्वं [त]"त्रिंशत्रिंशइंडेष्वद्यालकः कर्तव्य । इत्यर्थः । एवमट्टालकयोः सर्वत्र त्रिंशदंडमंतरं कर्तव्यमिति भावः ॥ छ ।
द्वयोरहालकयोर्मध्ये सहर्म्यद्वितलामध्यर्धा यामां' प्रतोलीं कारयेत् ॥ [२.३.१६]
द्वयोरिति वीप्सा द्रष्टव्या । द्वयोर्द्वयोरट्टालकयोर्मध्ये त्रिंशदंडांतरे सहर्म्यद्वितलां हHिमुत्तरा]गारं घंटाद्युपेतं तेन सह द्वे तले यस्यास्ताममध्य यामाम् । 23 अट्टालकः समचतुरस्रो भवति । तदपेक्षयाऽध्यीयामामर्द्धनाधिक आयामो भवतीत्यर्थः । त"धथा । पंच[]रनिविस्तार आयामस्तदर्द्धनाधिक आयामो भवतीत्यर्थः । आयतचतुरस्रा प्रकर्षण तोल्यते परानीकमस्यां स्थितैरट्टा [13A] लाधिकोत्सेधायामिति प्रतोली तां कारयेत् ॥छ।
SJ सहितं; G संहितं । २ SJG कारयेत् after शैलं। ३ SJG कारयेत् dropped. ४ SJ Sutra ends at कारयेत् ; त्रिंशद्दडा read with the following sutra. ५ SJ द्वितला अर्धायामां; Jvl. °मर्धायामां ।
कौट.3