Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 72

२७
सटिप्पन कौटलीयमर्थशास्त्रम् ल्याद्याद्वापरुद्धः । मानाधिकाराभ्यां भ्रष्टः कुल्यैरन्तर्हितः प्रसभाभिम॒ष्टस्त्रीकः कारोभिन्येस्तः “परोक्तदंडितः मिथ्याचारंवारितः सर्वस्वाँहारितः बन्धनपरिक्लिष्टः प्रवासितबन्धुरिति क्रुद्धवर्गः ॥
स्वयमुपहतः विप्रकृतः पापकर्माभिख्यातः तुल्यदोषदण्डेनोद्विग्नः पर्यातभूमिः दण्डोपनतः सर्वाधिकरणस्थः सहसोपचितार्थः तत्कुलीनोपाशंसुः" , प्रद्विष्टो राज्ञा राजद्वेषी चेति भीतवर्गः॥
परिक्षीणः अन्यात्तस्वः कदर्यः मूलहरः तादात्विकः व्यसनी अत्याहितव्यवहारश्चेति लुब्धवर्गः॥
आत्मसंभावितः [२२प्र.] मानकामः शत्रुपूजामर्षितः नीचपहितः तीक्ष्णः साहसिकः भोगेनासन्तुष्ट इति मानिवर्गः ॥
१ न्यायलभ्यात् दायलभ्यद्व्यांशात् बहिःकृतः। २ आसनादिकात् मानात् समाहर्तृस्वादेरधिकारात् भ्रष्टः। ३ दायादैस्तिरोहितः। ४ बलाइषितस्त्रीको राज्ञाऽन्येन वा । उक्तं च
तेनः साहसिको हिंस्रः पारदारिक एव वा । राज्ञा स्यादपराधेन ये चान्ये पापकारिणः ॥ ५दोषं विना बंदिशालायां क्षिप्तः। ६ पिशुनवचनेनाविचार्य दंडितः कुध्यति । उक्तं च
यानि मिथ्याभिशस्तानां पतंत्यश्रूणि रोदनात् । तानि पुत्रपशून् नंति राज्ञस्त्राणमकुर्वतः॥ ७ त्रिवर्गशून्यात् यूतादिव्यसनान्निवारितः । उक्तं च
रिपूभवंति दुःप्रज्ञा मिथ्याचारनिवारिता इति ॥ ८ गृहीतसर्वस्वः। ९ यमपुरं प्रेषितबांधवः ।। ५० वर्गग्रहणं वाक्पारुष्यादीनां ग्रहणार्थम् । ११ कोशं दण्डं च विनाश्याकृतकार्यों भीतो भवति । १२ विरुद्धं प्रकर्षेण कृतं राजद्विष्टमभिचारादि.........। १३ .........अनुक्तोऽपि शत्रुवधं प्रतिज्ञाय प्रार्थितकोशदण्डः। १४ यस्कुलं राज्ञस्तरकुलापत्यं स यदि राजा भवतीति कुलसंबंधः तेन राजनिग्रहा......... १५ स व्यवहारो महा......... । १६ रूपशोभादिभिरामनैवात्मानं संभावयन.........। १. अनारमसंभावितोऽपि मानमिच्छति । १८ कात्रौ पूजामसहमानः । अत्र च अमर्षोऽसहनं न क्रोधः। १९ टिप्पनीयमस्पष्टाक्षरा।
1 SIG उपरुद्धः। 2 svl भृष्टः। 3 savl तुल्यै; svl कुल्यै। 4 J कारादि । 55 परोक्ष; svl परोक्त। 6 Gv] °चारपातितः। 7 savl सर्वसमाहारितः; svl सर्वख । 8 svl svl विप्रकृष्टः। 9 JG दण्डेनोपहतः। 10 J साहसो.। 11s नोवाशंसुः। 12 SIG अत्यात्तखः । 13 sJG 'मूलहरः। तादात्विकः । नास्ति ।