Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 103

सटिप्पनकं कौटलीयमर्थशास्त्रम् यिकादन्यः समा(म)यानुबन्धो नास्य जनपदमभिनिवेशेत । न च तवररामा विहारार्था वा शालाः स्युः।
नटनर्तकगायनवादकवाग्जीवनकुशीलवा वा न कर्मविघ्नं कुर्युः । निराश्रयत्वाद्रामाणां क्षेत्राभिरामंत्वाच्च पुरुषाणां कोशविष्टिद्रव्यधान्यरसवृद्धि5 भ(भवति ।
परचक्राटवीग्रस्तं व्याधिदुर्भिक्षपीडितम् । देश(शं) परिहरेद्राजा व्ययक्रीडाश्च वर्जयेत् ॥ दण्डविष्टिकराबाधै रक्षेदुपहतां कृषिम् । स्तेनव्यालविषग्राहैयाधिभिश्च पशुव्रजान् ॥ वल्लभैः कामिकैस्स्तेनैरन्तपालै[ ४२ प्र.श्च पीडितम् । शोधयेत् पशुसंधैश्च क्षीयमाणं [वणिक्पथम् ॥ एवं द्रव्यद्विपवनं सेतुबन्धमथाकरान् ।
रक्षेत् पूर्वकृतान् राजा नवांश्चाभिप्रवर्तयेत् ॥ ॥ इति अध्यक्षप्रचारे द्वितीयेऽधिकरणे प्रथमोऽध्यायः ॥ जनपदनिवेशः ॥
[भूमिच्छिद्रापिधानम् ।] अकृष्यायां भूमौ पशुभ्यो विधीतानि प्रयच्छेत् । प्रदिष्टाभयस्थावरजङ्गमानि च ब्रह्मसोमारण्यानि तपस्विभ्यो गोरुतपराणि प्रयच्छेत् ।
तावन्मात्रमेकद्वारं खातगुप्तं स्वादुफललतागुल्मगुच्छमकंटकिदुममुत्तानतोयाशयं दांतमृगचतुष्पदं भग्ननखदं [ ४२ द्वि. ] ष्ट्रव्यालं" मार्गयुकहस्ति20 हस्तिनीकलभं मृगवनं विहारार्थ राज्ञः कारयेत् । सर्वातिथिमृगं प्रत्यंते चान्यत् मृगवनं भूमिवशेन वा निवेशयेत् ।
कुष्यप्रदिष्टानां च द्रव्याणां तरूणामेकैकशो वनानि निवेशयेत् । द्रव्यवनकांतानटवीश्च द्रव्यवनापाश्रयाः। प्रत्यंते हस्तिवनमटव्या रक्षं" निवेशयेत् ।
नागवनाध्यक्षः पार्वतं नादेयं सारसमानूपं च नागवनं विदितर्पयन्तप्र
1 savld सामुत्थाय का; svl सामुत्थायिका। 2 SIG वा नास्य । 3 SIG °मुपनिवेशेत । 4 sJ तत्रारामविहारार्थाः; svl तत्रारामा। 5 SIG 'वा' नास्ति। 6 sJG नर्तन। 7 SIG क्षेत्राभिरतत्वात् । 8 SJG वारयेत् । 9 SI द्रव्यं द्विपवनम् । 10 SJ जनपदनिवेशः प्रथमोऽध्यायः । आदितो द्वाविंशः; G प्रजनं आदितो द्वाविंशः। 11 8JG विवीतानि । 12 SIG ब्राह्मणेभ्यो ब्रह्मसोमारण्यानि । 13 SIG तपोवनानि च तपखिभ्यो। 14 savl गोत्र(त); svl Jvl गोरन्त; गोत्रक°। 15 SIG 'लता' नास्ति । 16 s व्याळमार्ग'; व्यालमार्ग । 17 sG मार्गायुक। 18 savl कलभ । 19 SIG 'तरूणा' नास्ति । 20 SIG वा वनम् । 21 SIvI रक्षन् ; Jivl रक्यम् ।