Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 84

- •
को
सटिप्पन कौटलीयमर्थशास्त्रम् दाररक्षण तु निशान्तप्रणिधौ वक्ष्यामः ।
पुत्ररक्षणं तु जन्मप्रभृति राजां पुत्रान् रक्षेदिति सिद्धान्तः। जन्मप्र#ति राजपुत्रान् रक्षेत् । कर्कर्टकसधर्माणो हि जनकभक्षा राजपुत्राः।
तेषामजातस्नेहे पितर्युपांशुदण्डः श्रेयानिति भारद्वाजः।
नृशंसमदृष्टवधः क्षत्रवीजविनाशश्चेति विशालाक्षः। तस्मादेकस्थाना- 5 वरोधश्श्रेयानिति ।
अहिर्भयमेतदिति परासर्राः । कुमारो हि विक्रमभयान्मां पितावरुणंद्धीति ज्ञात्वा तदेवा?" कुर्यात् तस्मादन्तपालदुर्गे वासः श्रेयानिति ।
और_भयमेतदिति पिशुनः । प्रत्यापत्तेर्हि तदेव कारणं ज्ञात्वाऽन्तपालसखः स्यात् [२८ द्वि.] तस्मात् स्वविषयादपकृष्टे सामन्तदुर्गे वासः 10 श्रेयान् ।
१ तथापि विशेषः। २ जन्म च द्विविधमिष्यते । आधानं सूतिश्चेति । आधानात्प्रभृति राजा कौटि(टोल्ये
नेष्यते । प्रसूतितो भारद्वाजादिभिः। ३ तत्र भारद्वाजमतमाह । ४ प्रसूतेः प्रभृतिः।
६ अन्न हेतुमाह। • यथा ते पितरि नापकुर्वति । यतो मातृबांधवास्तं प्रतिगृह्यापकुर्वति । ततस्तद्वारेणाप्यप
करोति । ८ यावरलेहः पितुर्नोत्पयते तावदेवोपांशुदंडस्तेषां कर्तव्यः । ९ यदेवं राजपुत्ररक्षणं नृशंसं कम्मैतत् । १० अदुष्टवधश्चात्र निषिद्धः।। ११ एकस्मिक्षेव स्थाने यत्र पिता तत्रैवावरोधः । स्वातंत्र्यनिरोधदुष्टसंसर्गादिनिरोध......... १२ अहिनेवैकस्थाने सता यथा भयं तथा सर्पसमानेन छिद्रान्वेषिणा पुत्रेणेति पाराशराः । १३ अबुद्धमपि बुडा। १४ तदेवाहिभयं विनाशलक्षणं अंके समीपे स्थितः कुर्यात् । १५ विषयांतपालनार्थ.........दंडनायकदुर्गे वासस्तेनैवारक्षकेण कुमारस्य श्रेयान् । भरि
भयादिति भावः। १६ उरभ्रो मेषस्तस्येदमौरभम् । यथाऽपस्तान्मेषाद्यं तथा तस्मादपि । १७ आसमंतादापतनमापत्तिः प्रतिविपरीता या आपत्तिः प्रत्यापत्तिः। पितुः सकाशादन्यत्र
गमनमित्यर्थः। तस्याः प्रत्यापत्तेर्व्यवहितस्थापनस्य तदेव पूर्वोक्तं विक्रमभयं कारणभूतं
ज्ञात्वा । [पाश्चात्यपत्रे*।। १८ दूरांतरिते । उरभ्रोऽपि दूरायातः प्रहर्तुमसमर्थो भवतीति भावः ।
1 SIG 'तु' नास्ति । 2 SJG राज । 3 SIG "दिति सिद्धान्तः। जन्मप्रभृति राजपुत्रान् रक्षेत्' इति नास्ति । 4 SIG °मद्दष्टवधः; sv] °मदृष्टं वधः। 5G'बीज' नास्ति । G SIG पाराशराः। 7 SJC रुणद्धि । 88JG तमेवा)। 9 SJC °भ्रकं; svl भ्रगं । 10 SJG 'श्रेयानिति' ।