Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 42

कौटलीय-राजसिद्धान्तटीका
२१ युद्धार्थी दशभागिको द्वौ प्रतिमंचौ । अिर्द्धदंडादिप्रमाणौ वापीभागस्योभयतः द्वाररक्षकावस्थानभूतौ प्रतिमंचौ प्रविशतां परिज्ञानार्थम् । आदितलस्य ।
......."धा कृत्वा वाप्याः पार्श्वद्वयेऽपि च ।
प्रतिमंचौ च तौ कार्यो गोप्तृणां स्थितये सदा॥ प्रविशतां परिज्ञानार्थम् ॥ छ । अंतरमाणी' हयं चेति ॥ [२.३.२७]
शाला - वापी- सीमागृहप्रतिमंचावरुद्धप्रदेशे.........” मंतरमित्युच्यते । तत्र आणी इत्याणिद्वयं सोपानमार्गद्वारद्वयमित्यर्थः । शेषप्रदेशद्वये हयं रक्षकशयनासनार्थ धवलगृहम् । द्वितीयतलविधिमाह ।*
समुच्छ्रयादर्द्धतले स्थूणा बंधश्चेति ॥ [२.३.२८]
समुच्छ्रयात् पंचदशहस्तादद्धं सार्द्धसप्तहस्तः समुच्छ्रयः । उच्छ्यापेक्षयाऽर्द्धतलमुच्यते । क्षेत्रं त्वादितलसमानम् । स्थूणाबंधश्चात्र स्थूणाः क्षुद्रस्तंभा आदितलस्योपरि स्थूणा......न्यासं कृत्वा, बंधो द्वितीयतलबंधः। स्तंभतुलादिभिः कार्य इति वाक्यशेषः॥छ।
अर्द्धवास्तुकमुत्तमागारं त्रिभागान्तरं वेति ॥ [२.३.२९]
.........वास्तुतश्च भूतलं चार्द्धप्रमाण......तीयतलमित्यर्थः। उत्तमागारं च घंटाकलशादिरचनया, त्रिभागांतरं वा द्वितीयतलात्तृतीयतलं त्रिभा............" कर्तव्यमित्यर्थः ॥ छ ।
इष्टकावबंद्धपार्श्व वामतः प्रदक्षिणसोपानमिति ॥ [२.३.३०]
इष्टकावबद्धपार्श्वमिति काष्ठ......"निषेधार्थ वामत इति द्वारनिर्गमे भागे । ॥ प्रदक्षिणसोपानमिति । पश्चिममेंढकभित्तेरारभ्य पश्चि...... मेंढककभित्तिलग्नानि द्वारं यावत्सोपानकानि धीयंत इत्यर्थः ॥ छ ।
गूढभित्तिसोपानमितरतः [16A] द्विहस्तं तोरणशिरः। त्रिपंचभागिको द्वौ कपाटयोगौ, द्वौ परिघाविति ॥ [२.३.३१]
दक्षिणतोऽभ्यंतरभागे गूढ मेंढक......"कभित्तौ सोपानं कार्यम् । गूढप्रवेशनिर्ग- 25 मार्थम् । द्विहस्तं तोरणशिर इति । उत्तरदेहल्यां द्विहस्तं शुषिरं मुक्त्वा......करतोरणं विधातव्यम् । वातप्रवेशनार्थ शरमोक्षार्थं च । त्रिपंचभागिको द्वौ कपाटयोगाविति । पंचधा वि...... अंतर्बहिश्चैकैकं पंचभागं परित्यज्य मध्यमास्त्रयः पंचभागा अंतरंगयोः कपाटयोगयोस्तौ त्रिपंच[ भागिको द्वौ कपाट ]योगौ.........पंचमयोश्च पंचमभागयोः संधौ भवत इत्यर्थः । कपाटयोगद्वयग्रहणं द्विर्बद्धं सुबद्धं भवतीति । द्वौ परिघौ प्रत्ये- 38 कमित्यर्थः । समंततः कपाटोपघातकं हंतीति परिघा......कपाटयोर्मध्ये त्रिभागपार्थे अभ्यंतरतः स......"म्य भवतः । द्वितीयस्यापि तथैव ॥ छ । ___+'सपाददंडादिप्रमाणौ' पाठांतरम् । These words are written in the upper margin of the leaf. . SJ अंतरामणि; G अंतरम् आणिः। २ SJG आध। ३SJ बन्ध । ४ Svl. द्वौ द्वौ । ५ SJG °वा। ६ SJG द्वौ द्वौ।