Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 56

सटिप्पनकं कौटलीयमर्थशास्त्रम्
[ इन्द्रियजयः । ]
तस्मादरिषडुर्गत्यागेनेंद्रियजयं कुर्वीत । वृद्धसंयोगेन प्रज्ञाम् । चारेण चक्षुः । उत्थानेन * योगक्षेम साधनम् । कार्यानुशासनेनं स्वधर्मस्थापनम् । विनयं विद्योपदेशेन । लोकप्रियत्वमर्थसंयोगेन * हितेन वृत्तिः ' ।
एवं वश्येंद्रियः परस्त्रीद्रव्यहिंसाश्च वर्जयेत् । [ १० द्वि.] 'स्वप्नं' लौल्यम- ' नृतमुद्धतवेषमनर्घ्य' संयोगंर्मधर्मसंयुक्तमनर्थसंयुक्तं च व्यवहारम् ।
धर्मार्थाविरोधेन कामं सेव (वे ) त न " निःसुखः स्यात् । समं वा त्रिव र्गमन्योन्यानुबद्धं परस्परस्यानुपघातकं * एको ह्यत्यासेवितो धर्मार्थकामानामात्मानमितरौ च पीडयति । अर्थमूलौ हि धर्मकामाविति ।
मर्यादां स्थापयेत् आचार्यानमात्यान्वा । य एनमपायस्थानेभ्यो वार - 10 येयुः । छायानीलिकाप्रतोदेन वाहनमिव" रहसि प्रमाद्यन्तमभितुदेयुः ॥ सहायसाध्यं राजत्वं चक्रमेकं न वर्तते ।
कुर्वीत सचिवांस्तस्मात्तेषां च शृणुयान्मतम् ॥
* इति विनयाधिकारिके सप्तमोऽध्यायः ॥ छ ॥ इन्द्रियजयः " ॥
12
*
· चक्षुरिंद्वियकार्यम् |
२ *
३ वर्णाश्रमाणामनुष्ठानानि तेषां शासनेन शिक्षणेन दंडनेन वा ।
४ *
५ कुर्वीतेति सर्वत्र योज्यते ।
६ निर्दिष्टनिशा त्रिभागादन्यत्राकस्य निरासार्थम् ।
७ द्यूतमृगया स्त्रीपानादिव्यसनकारकैः संयोगं वर्जयेत् ।
८ यत्र क्रोधनः श्रोत्रियो न्यायपराजितोप्यात्महननं करोति ।
९ मायायोगविश्याय पराजितोऽपि कोपान्मंत्रतंत्रादिभिरपकरोति ।
१० प्रतिषेधद्वयेनेत्युक्तम् । यदल्पसुखः स्यादिति ।
११ अम्यो द्वावेकं वा स्वोत्पत्त्याऽनुबध्नाति ।
११
१२ *
१३ तान् मर्यादां कुर्यादित्यन्वयः ।
१४ राज्यचक्रम् ।
1 sJa वृत्तिम् । 2s स्वप्नलौ । 3 sJG वेषत्वम° । 4 sJG • मनर्थसं; svl 'मान° । 5 sJG संयोगं च । अधर्मः । 6J चानर्थ । 7 SJG बन्धम् । 8 SJC 'परस्परस्यानुपघातकं' नास्ति । 9sJa अर्थ एव प्रधानः इति कौटिल्यः । अर्थमूलौ हि धर्मकामाविति । 108 नाळिका । 11 SJG देना रहसि । 12 s इन्द्रियजये राजर्षीवृत्तं सप्तमोऽध्यायः; उ प्रथमेऽधिकरणे इन्द्रियजये ; a प्रथमाधिकरणे सप्तमोऽध्यायः इन्द्रिय° ।