Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 61

सटिप्पनकं कौटलीयमर्थशास्त्रम् मिकमन्यमस्य तत्कुलीनमपेरुद्धं कुल्यमेकप्रैग्रहं सामन्तमाटविकमौपपादुकं वा प्रतिपादयामः । सर्वेषामेतद्रोचते कथं वा तवेति । प्रत्याख्याने शुचिरिति धर्मोपधा। .
सेनापतिरसप्रग्रहेणावक्षिप्तः संसत्रिभिः शपथपूर्वमेकैकममात्यमुपजा। पयेल्लोभनीयेनार्थेनं राजविनाशाय सर्वेषामेतद्रोचते कथं वा तवेति । प्रत्याख्याने शुचिरित्यर्थोपधा।
परिव्राजिका लब्धविश्वासाँऽन्तःपुरे कृतसत्कारा [महामात्रैमेकैकमुपजपेत् ] [ १४ प्र.] राजमहिषी त्वां कामयते कृतसमागमोपा[या महानर्थश्च भविष्यतीति । प्रत्याख्याने शुचिरिति] कामोपधा।
प्रहवर्णनिमित्तमेकोऽमात्यः सर्वानमात्यानावाहयेत्।८*तेनोद्वेगेन राजा तानवरुन्ध्यात् । कापटिकरछात्रः पूर्वावरुद्धस्तेषामर्थमानावक्षिप्तमेकैकममात्यमुपजपेत् । असत्प्रवृत्तोऽयं राजा साध्वेनं हत्वा अन्यं प्रतिपादयामः"। सर्वेषामेतद्रोचते कथं वा तवेति । प्रत्याख्याने शुचिरिति भयोपधा।
१ कर्मधारयोऽत्र अथवा साध्विति क्रियाविशेषणम् । २ कस्यचिदन्योऽभिमत इत्याह तस्कुलीनम् । तस्य राज्ञो भ्रातरं पुत्रं वा। ३ सोपि कृतार्थः सन् पित्रारिवैरमनुमरिष्यतीत्याशंकयाह कुल्यं कुलं च व्यवहितम् । ४ राज्ञा समानचिन्हं मानाहम् । ५ उत्पाद्यं यो राजा न भवत्यथ च राजयुक्तचंद्रगुप्तसमः। ६ राज्ये इति वाक्यशेषः । ७ ......... स्यादिस्याशंकायां सर्वेषामिति महापुरुषाणाम् ।
९ पृष्टो विमृशति नायमनुजीविना ......... । १. * ११ यस्य यस्य यस्मिन्नर्थे लोभोऽस्ति । १२ परिव्रजनशीलवता। १३ परीक्ष्येषु।
१४ 'महामानमेकैकमुपजपेत्' एतद्वाक्यमादर्श नोपलभ्यते किन्तु 'महामात्र'शब्दस्योपरि एताशी टिप्पनी लभ्यते-'मात्रा शब्देन विभूतिः। सा महती एषाम् ।'
१५ *
१७ संकेतादेव।
1 sa 'व। 2 SIG °पादुकं । 3 svl; J प्रतिग्रहे । 4 SIG 'स' नास्ति । 5 sIG 'शपथपूर्व' नास्ति। 6 svl °नार्थेन लोभयेद्राजवि। 7 8 विनाशनाय । 8 J ते भविष्यतीति । 9 SIG प्रवहण । 10J सहसैनं हत्वा। 11 SG °पादयिष्यामः ।