Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 46

कौटलीयमर्थशास्त्रम् ।
विनयाधिकारिकम् -प्रथमाधिकरणम् ।
[प्रकरणाधिकरणसमुद्देशः।]
tॐ नमश्शुक्र-बृहस्पतिभ्याम् । पृथिव्या लाभे पालने च यावन्त्यर्थशास्त्राणि पूर्वाचार्यैः प्रस्थापितानि । प्रायशस्तानि संहृत्यैकमिदमर्थशास्त्रं कृतम् । तस्यायं प्रकरणाधिकरणसमुद्देश:
. विद्यासमुद्देशः॥ वृद्धसंयोगः ॥ इन्द्रियजयः॥ अमात्योत्पत्तिः॥ मत्रिपुरोहितोत्पत्तिः॥ उपधाभिश्शौचाशौचज्ञानममात्यानाम् ॥ गूढपुरुषोत्पत्तिः॥ गूढपुरुषप्रणिधिः ॥ स्वविषये कृत्याकृत्यपक्षरक्षणम् ॥ परविषये " कृत्याकृत्यपक्षोपग्रहः॥ मत्राधिकारः॥" दूतप्रणिधिः॥२ राजपुत्ररक्षणम् ॥ अवरुद्धवृत्तम् ॥" अवरुद्ध वृत्तिः॥"राजप्रणिधिः॥ निशान्तप्रणिधिः॥" आत्मरक्षितकम् ॥ इति विनयाधिकारिकं प्रथमाधिकरणम् ॥ [१ द्वि.]
जनपदविनिवेशः॥' भूमिच्छिद्रापिधानम् ॥ दुर्गविधानम् ॥ दुर्गनिवेशः॥ सन्निधातृनिचयकर्म ॥ समाहर्तृसमुदयप्रस्थापनम् ॥ अक्षपट- ।। गौणनियंधिकारः ॥ समुदयस्य युक्तापहतस्य प्रत्यानयनम् ॥ उपयुक्तपरीक्षा ॥ शासनाधिकारः॥" कोशप्रावेशः ॥" रत्नपरीक्षा ॥२ आकारकमांतप्रवर्तनम् ॥२ अक्षशाली ॥४ सुवर्णाध्यक्षः ॥५ विशिषा(खा)यां सौवर्णिकप्रचारः ॥ कोष्ठागाराध्यक्षः॥ पण्याध्यक्षः ॥" कुप्याध्यक्षः ॥" आयुधागाराध्यक्षः॥ तुलामानपौतवम् ॥" देशकालमानम् ॥२ शुल्काध्यक्षः ॥३॥ ...व्यवहारः ॥२४ सीमाध्यक्षः ॥२५ ... ॥२६ सुराध्यक्षः ॥ सूनाध्यक्षः ॥२० गणिकाध्यक्षः ॥२९ नाविध्यक्षः ॥३° गोऽध्यक्षः ॥३१ अश्वाध्यक्षः ॥३२ हस्त्यध्यक्षः। ] [२ प्र.]रथाध्यक्षः ॥ पत्त्यध्यक्षः ॥३५ सेनापतिप्रचारः ॥६
मूलादर्शस्यायं पत्रमनुपलभ्यम् । अत एतद्विदण्डान्तर्गतः प्रथमाधिकरणप्रकरणसमुद्देशपरिज्ञापकः समग्रोऽपि सूत्रपाठः मुद्रितपुस्तकादर्शात् समुद्धृतोऽत्र ।
मूलादर्श यत्र यत्र पत्राणां किञ्चिदूर्वाधोभागानुटिताः, तेन च ये ये शब्दा वर्णा वा विनष्टा ते सर्वेऽत्र चतुष्कोणकोष्ठकान्तर्गताः मुद्रिताः ज्ञेयाः।
1 sIG °च्छिद्रविधानम्। 2 svl, G विनिवेशः । 3 तृचेय'; svl तृनिचेय। 4 आक्ष । 5 SIG पटले; svl °पाले। 6 svl °गण। 7 SIG °क्याधि। 8 SIG कोशप्रवेश्यरत्न । 9 SIG शालायां सुवर्णाध्यक्षः । 10 SIG सूत्राध्यक्षः। 11 SIG सीताध्य ।
सटि• कोट. अर्थ. 1