Arthashastra aparnama Rajsiddhanta

Author(s): Kautilya Acharya,
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 44

२३
कौटलीय-राजसिद्धान्तडीका पु"[17A] करिणीद्वारमाह ।*
प्राकारमध्ये वापी कृत्वा पुष्करिणीद्वारम् ॥ [२.३.३८]
प्राकारयोर्मेढकयोर्मध्ये यच्छुषिरं तत्सम......फलकास्तारो भूमिकाबंधो......." युद्धसौका(क)र्यार्थमनेनैव विशेषेण प्रतोल्येव पुष्करणीद्वारमित्युच्यते । चतुरस्रा वापीत्युच्यते......चतुरस्रा तु......णीत्येकोऽर्थः । कुमारीपुरमाह ।* चतुः"शालमध्य विवृतांतरं साणिकं कुमारीपुरमिति ॥ [२.३.३९]
चतस्रश्चतुर्दिशं शाला एव कार्याः । न सीमागृहव्यपदेशः । प्रतोल्यपेक्षया अन्तरमर्द्धनाधिकं वापीस्थाने विधेयम् , प्रतिमंचक...... पनीय तत्क्षेत्रमपि वापीमध्ये प्रक्षिप्यैवमर्द्धनाधिकमंतरं भवति । तच्च साणिकं आणियुक्तं तुलाफलकांतरे छिद्रयुक्तं युद्धसौक- " र्यार्थ कुमारीपुरमित्र सर्वतः कुट्यमुक्त......"नं शेषप्रतोलीसमानमिति । .मुंडकद्वारमाह ।*
मुंडहर्म्यद्वितलॅमुंडकद्वारमिति ॥ [२.३.४०]
मंडेनोत्तमागाराभावात् । हर्म्यद्वितलेन युक्तं प्रतोलीद्वारमिव मुंडकद्वारम् । यथा......"रहितो मुंड इत्युच्यते । तथा द्वारमप्युत्तरागाररहितमिति । पंचद्वारभेदानभिधाय सर्वापवादमाह ।*
भूमिद्रव्यवशेन वा निवेशयेदिति ॥[२.३.४१]
भूमेः समत्वं विषमत्वं च......[17B]निम्नता च दुर्गा भूमिस्तदैकयैव परिखया पर्याप्तमथ समा तदा पंच सप्त वा परिखाः कारयेदिति मानवाः । यदि द्रव्यं काष्ठहिरण्याअधिकं तदा उक्तादधिका अपि विशेषात् । न्यूने द्रव्ये न्यूना इति । निवेशयेदुर्गमिति । वाक्यशेषः ॥ छ । प्राकाराचारूढयोधरणोपकरणस्थानार्थ...... ।*
[त्रिभो]"गाधिकायामा भांडवाहिनीः कुल्याः कारयेदिति॥[२.३.४२]
यदि दशहस्तो विष्कंभस्तदा पंचदशहस्त आयाम इत्यादि । भांडं रणोपकरणं तद्वहंति चाविच्छिनतया नियूंढेऽन्यदाधेयमिति]......"कुल्यासु जलमविच्छिन्नं तथात्र 22 भांडमिति । कुल्याव्यपदेशो भांडशालानाम् , ताश्चानुप्राकारमंतः कारयेत् । यद्वहंति तास्तदिदानी भांडमाह*।।
SIG कृत्वा वापी। २ S पुष्करिणी द्वार; Svl. °णीद्वार; J reads पुष्करिणी, bub reads द्वारं with the following sutra चतुः शालमध्यर्धान्तराणीकं, and says it should be read as सद्वारं चतुःशालमध्यमर्धान्तराणीकं । ३ SJ °र्धान्तराणीकं. Svl. धाववृत्तान्तरमाणिकं; Gर्थान्तराणिकं । SIG हयं द्वितलं; Svl. हयद्वितलं । + SJ read this Sutra with the following. SJG Aarrera dropped. y A part of the FIAT is lost But SJG read the Sutra with त्रिभागा; so does the commentary. J यामाः।