________________
સર્વ ન, અપેક્ષાઓ, દષ્ટિબિંદુઓ પ્રત્યે તુલ્ય આદર રાખવે તે ન્યાય છે. દરેક અપેક્ષાઓમાં આંશિક સત્ય રહેલું છે, તેને સ્વીકાર કરે તે અનેકાન્ત ન્યાય છે, તે સમ્મ પરિણામ છે.
માર્ગનુસારથી માંડીને ચૌદમા ગુણસ્થાનક પર્યત સર્વત્ર ન્યાય બુદ્ધિથી પ્રવર્તન તે મોક્ષમાર્ગ છે. તે જ પ્રભુની આજ્ઞા છે. | મોક્ષમાર્ગ એ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર સ્વરૂપ છે. દર્શન જ્ઞાન, ચારિત્ર, સામ, સમ અને સન્મ સ્વરૂપ છે. સામ, સમ અને સન્મ એ ન્યાય બુદ્ધિરૂપ છે, તેથી ધર્મરુપ છે. પ્રભુની આજ્ઞારૂપ છે. તેના ફળરૂપે અહિંસા, સંયમ અને તપનું આચરણ થાય ત્યારે જ જીવને મુક્તિ મળે છે.
પરમ સામ્ય, મહા ન્યાય જેનામાં છે, તે શ્રી અરિહંત છે. એટલે શ્રી અરિહંતની ઉપાસનામાં મહાન્યાયની ઉપાસના છે. લૌકિક ન્યાયનું સૌંદર્ય, લોકોત્તર ન્યાય સમજીને તેને આચરવાની શક્તિ પ્રદાન કરે છે.
ન્યાય એ જ વિશ્વમાં માનનીય છે, વંદનીય છે, સત્કાર અને સન્માનને પાત્ર છે. ન્યાયની શક્તિ, રાજ્યની શક્તિથી પણ ઉપર છે. પ્રજા ઉપર શાસન રાજ્યનું છે, રાજ્ય ઉપર શાસન ન્યાયનું છે.
અનુપેક્ષાનું અમૃત
