________________
તાત્પય કે શક્તિ, સ્ફૂતિ અને વેગવાળુ' મન મળ્યા પછી તેને સાધવુ જોઇએ. તેના પર કાબુ મેળવવાની કળા હસ્તગત કરવી જોઈએ. સુખ-દુઃખ બ ંને અવસ્થામાં સ્વસ્થ કેમ રહેવાય, તે સારી રીતે જાણવુ જોઇએ. તે માટેના ઉપાયના અભ્યાસ કરવા જોઇએ. દુઃખ વખતે વજ્રવત્ કઠોર અને સુખ વખતે પુષ્પવત મળ રહી શકાય, તે માટેના ઉપાય જાણવા જોઈએ.
મન રૂપી ઘેાડાને કાબૂમાં રાખવા માટે જ્ઞાન રૂપી લગામ ખસ છે. તેાફાની ઘેાડાને ચાષ્ટ્રકથી ફટકારી-ફટકારીને મડદા જેવા અનાવવાથી કામ સુધરતું નથી પણ ખગડે જ છે. તેમ મનને કચડવાના પ્રયત્નાથી જીવન સુધરતુ નથી. પણ કથળે છે.
મન રૂપી ઘોડાને જ્ઞાનરૂપી લગામથી અંકુશમાં રાખવા, તે સર્વ પ્રકારે હિતાવહ છે. તે માટે તપ, સંયમ, સ્વાધ્યાય, ચિંતન, મનન, ધ્યાનાદિના સતત અભ્યાસ રાખવા જોઈએ. અભિમાન, લેાભ, તૃષ્ણા આદિ ઉપર ધ્યાનનું નિયયંત્રણ ન રહે, તે અનના પાર ન રહે. દ્વન્દ્વ, સંઘર્ષ, ધૃણા, કલહાદિથી ખચવા માટે જ્ઞાનનુ મળ જ સમ છે.
મનને વશ કરવા માટે આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપના બેધ શ્રેષ્ઠ સાધન છે, તેથી આત્મસ્વરૂપનું વ્યવસ્થિત ચિંતન કરતા રહેવાય, તે મન મારફત મંગળકારી કાર્યોં થતાં રહે.
અનુપેક્ષાનુ અમૃત
૫૯
