________________
વિચારની સીમા જ્ઞેય થયત છે. વિચાર સ્વયં ય અને દૃશ્ય છે. અજ્ઞાત અને અજ્ઞેય ને જાણવાનું સાધન જ્ઞેય ન બની શકે. શૂન્યથી નિર્વાણ અને પૂર્ણથી બ્રહ્મ પામી શકાય છે.
નિર્વાણુ અને બ્રહ્મ શબ્દથી ભિન્ન છે, પણુ અથથી એક છે. શૂન્યને જાણવા માટે કેાઈ શખ્સ કે પ્રમાણુ છે નહિ. શૂન્ય એ ભાવ નથી અને અભાવ પણ નથી. કિંતુ અવ્યક્ત છે. અવ્યક્તના અથ વાણી અને વિચારથી વ્યક્ત ન કરી શકાય. શૂન્યના અર્થ પણ તે જ છે. જેના ભાવ વાણી વડે વ્યક્ત ન થઈ શકે તે અભાવ છે. વસ્તુરૂપે અભાવ નહિ, પણ સદ્ભાવ છે. વાણી રૂપે સદ્ભાવ નહિ પણ અભાવ છે.
બ્રહ્મ ગુહ્યતમ છે. એના સઘળા સાર ઉક્ત પ્રતિપાદનમાં છે તેને પામવા માટે અહં રહિત સ્ત્રયની અનુભૂતિ જ સાક નીવડે છે.
વિચારાના સાક્ષી અના, માલિક નહિ વિચારાને તટસ્થભાવે જીએ, પકડા નહિ. પકડશે તે વિચારની પાર જઈ શકશે। નહિ, વિચારથી જે પર છે, તેને પામી શકશે નહિ.
વિચાર યાત્રી છે, મન તેને રહેવા માટેની ધમ શાળા છે અને ધર્મશાળા એ ઘર નથી, ઘરનુ ઘર નથી.
વિચાર કેવળ વિચાર છે. એમાં સારા-ખોટાની ભાવના ખંધન છે, નિમ ધન થવા માટે સાક્ષીભાવ આવશ્યક છે. સાક્ષીઅનુપેક્ષાનુ અમૃત
૧૩૧
