________________
મક્ષ તરવની શ્રદ્ધામાં શ્રી અરિહંત, સિદ્ધ અને દેવતત્ત્વની શ્રદ્ધા હોય છે. મેક્ષનું કારણ સંવર નિર્જરા છે, તેથી સંવર, નિર્જરાના ધારક મુનિરાજરૂપી ગુરુ તત્વની શ્રદ્ધા થઈ જાય છે. સંવર, નિર્જરામાં ધર્મ તત્વની શ્રદ્ધા પણ આવી જાય છે. હિંસાદિ આશ્રવને ત્યાગ તે જ સંવર અને ધર્મ છે.
અતિશયાદિ વડે શ્રી અરિહંતનું, તપશ્ચર્યાદિ વડે ગુરૂનું અને જેની અહિંસા વડે ધર્મનું માહાભ્ય જેઓ જાણે છે, પરંતુ આત્મશ્રિત દ્રવ્ય–ગુણ પર્યાય વડે તેમનું માહાસ્ય જેઓ જાણતા નથી તેને તત્વાર્થ શ્રદ્ધાનરૂપ નિશ્ચય સમ્યકત્વ સંભવતું નથી.
તસ્વાર્થી શ્રદ્ધાન, સ્વ-ઘરશ્રદ્ધાન, આત્મશ્રદ્ધાન અને દેવ-ગુરૂ–ધર્મનું શ્રદ્ધાન એ બધા એક જ અર્થને કહેનારા છે. એ પરસ્પર કાર્ય-કારણભાવને પણ સમજાવે છે. દેવ-ગુરૂ ધર્મનું શ્રદ્ધાન એ બાહ્ય લક્ષણ છે, બાકીના ત્રણ અત્યંતર છે.
પહેલા દેવાદિને જાણે, પછી જીવાદિ તને વિચારે, પછી સ્વ પરભેદને ચિંતવે અને છેવટે આત્માને ગ્રહણ કરે, એ કમ છે. તેમાં તત્વાર્થશ્રદ્ધાન મુખ્ય છે. કેમકે તેથી આશ્રવાદિને ત્યાગ, સંવાદિનું સેવન, સ્વરભેદ વિજ્ઞાન અને દેવાદિતત્વનું શ્રદ્ધાન જાગે છે. એ રીતે તત્વપ્રતીતિ થઈ અંતે આત્માનુભૂતિ સ્પર્શે છે. અર્થાત્ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયથી આત્માનુભવની પ્રાપ્તિ થાય છે.
અનપેક્ષાનું અમૃત
૮૪
