________________
દાણા વાવવા માટે ભૂમિ રસાળ જોઇએ પણ ઉખર ન જોઈએ, તેમ દયા-દાન-પરોપકારાદિ માટે ભૂમિ રસાળ એટલે ઉત્તમ પાત્રની આવશ્યકતા છે.
ક્ષેત્ર અને ખીજની જેમ જળ-વાયુની અનુકૂળતા પણ જરૂરી છે. વિધિ-આચાર એ વાયુ છે. દાતાની ભાવના એ
જળના સ્થાને છે.
સૃષ્ટિ પ્રયાજનાત્મક છે. અને સાથે પ્રયાગાત્મક છે. પ્રયાજન સર્વને શાશ્વત સુખ પમાડવું તે છે, અને પ્રયાગ તે જીવના પોતાના પુરૂષા છે.
પ્રયાગાત્મક થવા માટે પ્રોધાત્મક થવાની જરૂર છે. જીવ જ્યારે પ્રોધાત્મક ભૂમિ પર પ્રયાગાત્મક અને છે, ત્યારે પરિણામ પ્રમાદાત્મક આવે છે. તેને જ સિધ્ધિપદની પ્રાપ્તિ કહેવાય છે.
જીવનને પ્રયાગાત્મક બનાવવા માટે સૌ પ્રથમ પ્રાધની જરૂર પડે છે. પ્રોાધાત્મક થવા માટે તે વિષયે પર અન્વેષણ કરવું પડે છે, કે સૌથી શ્રેષ્ઠ પાત્ર કયું?
એટલે કે પ્રથમ એધ પાત્રના, ઔો દાનરૂપી ખીજારાપણના, ત્રીજો આચાર-વિચારની વિશુધ્ધિ એટલે જળવાયુને અને ચાથે પોતાની ચાગ્યતારૂપી આકાશના થવા જોઈએ.
તેમાં પહેલા પાત્રનું સ્થાન, પદાર્થ વિજ્ઞાન માંગે છે. પદાર્થ વિજ્ઞાન કહે છે કે, વિશ્વ સદા પરિપૂર્ણ છે. તે અનુપેક્ષાનુ અમૃત
७४
