________________
આહાર ત્યાગરૂપ ઉપવાસની સાથે જેમાં મૌન, ધ્યાન અને એક સ્થાન સ્થિર થવાની ક્રિયા થાય છે, તે કાર્યોત્સના અભ્યાસ પાડવામાં આવે, તા તપના હેતુ જે કમ ક્ષય છે, તે અવશ્ય સિદ્ધ થાય છે.
કાર્યોત્સર્ગ (કાઉસગ્ગ) કમને આવવાના દ્વાર–મન, વચન અને કાયા તેના નિરોધ કરે છે અને કમક્ષયના કારણુ ઇન્દ્રિયજય, મનેાનિગ્રહ અને વાસનાક્ષયનું સેવન થવાની સાથે પ્રાણ સિદ્ધિ જેવું બીજું નામ વીયવૃદ્ધિ છે, તેને પણ
લાભ મળે છે.
સ્થાન, મૌન અને ધ્યાન વડે થતા કાયાના ઉત્સગ એ અનુક્રમે ઢેડ, વાણી અને મન ઉપર પ્રભુત્વ અપાવે છે. દેહ, વાણી અને મન ઉપર પ્રભુત્વ પ્રાપ્ત થવાથી પ્રાણશક્તિઓના સંચય થાય છે. પ્રાણ શક્તિના આ સંચયનું ખીજું આ નામ સયમ છે. એ સંયમ સર્વ પ્રકારની સિદ્ધિઓનુ
ખીજ છે.
ચોગદર્શનમાં ધ્યાન, ધારણા અને સમાધિ એક જ વિષય ઉપર થાય, ત્યારે તેને સયમ કહેવામાં આવ છે. કાર્યોત્સર્ગ વડે થતા સયમ એ ચોગદર્શનમાન્ય સયમથી અધિક છે.
કાર્યોંત્સગ માં ધ્યાન, ધારણા કાયાનું સ્થૌય, વાણીનુ’મૌન પણ
અનુપેક્ષાનુ અમૃત
અને સમાધિ ઉપરાંત અભિપ્રેત છે. જોકે ચાગ
૪૧
