________________
- શુભભાવ એજ વિશ્વને સંચાલક છે, એ ભાવની ઉત્પત્તિ
શ્રી અરિહંતાદિના આલંબને થાય છે. તેથી વિશ્વનાં સાચા પ્રભુ શ્રી અરિહંતાદિ ગણાય છે. પાંચ સમવાયનું તત્વજ્ઞાન પણ તેમની દયાની જ દેન છે.
સાધકને સર્વ પ્રકારના દેશમાંથી મુક્ત કરાવનાર પાંચ સમવાયનું તત્ત્વજ્ઞાન છે. એ તત્વજ્ઞાન પૂરું પાડીને પ્રભુએ જેને (૧) પુરુષકારકના અહંકારી, (૨) ભાગ્યદૈવના પૂજારી (૩) કાળને પરાધીન, (૪) નિયતિના ગુલામ, (૫) સ્વભાવના દાસ થતાં બચાવ્યા છે તથા પ્રત્યેક કારણને તેના સ્થાને ઘટતે ન્યાય આપીને સદા પ્રસન્ન રહેતાં શિખવ્યું છે.
ચિત્તને સમત્વવાદની તાલીમ પાંચ કારણથી મળે છે. જેમ જેમ સમત્વભાવ વધે છે, તેમ તેમ કર્મક્ષય વધત જાય છે.
સમ્યકત્વ સમત્વભાવરૂપ છે, વિરતિ અધિક સમત્વભાવ સૂચક છે. અપ્રમાદ એના કરતાં પણ અધિક સમત્વભાવને - સૂચવે છે. એથી આગળ અકષાયતા, અગીતાદિ ઉત્તરોત્તર અધિકાધિક હેવાથી અધિકાધિક નિર્જરાના હેતુ બને છે.
પરસ્વરૂપ પુદગલેને સ્વ–સ્વરૂપ અને સ્વસ્વરૂપ જીને પરસ્વરૂપ જાણવા તે અસમત્વભાવ છે.
શ્રી અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ અને કેવળી પ્રરૂપિત ધર્મ એ ચાર મુખ્ય શરણાં છે. અને તે ચારેયમાં જીવને શરણ આપવાની અમાપ શક્તિ છે. માટે ચારના શરણું સ્વીકારમાં જ સહનું એકાંતે હિત છે એમ જ્ઞાની પુરૂષોએ કહ્યું છે. ૪૪
અનુપક્ષાનું અમૃત
