________________
મુક્તિ એટલે અવ્યાબાધ સુખ, તે સાધ્ય છે ષજીવનિકાયણિત એ સાધન છે. અવ્યાબાધ સુખને વિચાર એ આત્મના ઉર્વતા સામાન્યને ઉદ્દેશીને છે ષડૂછવનિકાયનું હિત એ આત્માના તિર્યક સામાન્યને ઉદ્દેશીને છે.
વસ્તુમાત્ર સામાન્ય વિશેષ રૂપ છે. સામાન્યના બે ભેદ છે. એકતિર્થક અને બીજું ઉદ્ઘ. પ્રદેશ ભેદે અભેદ તે તિર્યક સામાન્ય અને કાળભેદે અભેદ તે ઉર્ધ્વતા સામાન્ય
વિશેષ પણ બે પ્રકારનું છે. એક ગુણપ અને બીજું પર્યાયરૂપ. ગુણરૂપ વિશેષ એ તિર્યક સામાન્યનું વિશેષ છે અને પર્યાયરૂપ વિશેષ એ ઉર્વતા સામન્યનું વિશેષ છે.
ગુણ એ સહભાવી પર્યાય છે અને પર્યાય એ કમભાવી પર્યાય છે. કેમભાવી પર્યાયરૂપ વિશેષની આસક્તિનું નિવારણ ઉર્ધ્વતા સામાન્યના વિચારથી સધાય છે, સહભાગી પર્યાયરૂપ વિશેષનું અયોગ્ય આચરણ તિર્યક સામાન્યના વિચારથી નિવારી શકાય છે.
સંસારરૂપ વિષય કષાયને પ્રતીકાર આ રીતે ઉભય પ્રકારના સામાન્ય ધર્મના વિચારથી ઉત્પન્ન થતા સમભાવ વડે સાધી શકાય છે. તેથી ધર્મન, ગના, અધ્યાત્મના લક્ષણમાં શાસ્ત્રોક્ત અનુષ્ઠાનની સાથે મૈત્રાદિ ભાવેને પ્રવેશ કહે છે. આગમભાષામાં ત્રિકરણગ શબ્દ અને ગભાષામાં મૈથ્યાદિ ભાવે એક જ અર્થને કહેનારા છે.
અનપેક્ષાનું અમૃત
૩૯
