________________
કાર્યોત્સર્ગને પ્રભાવ
(૧૭)
ઉપવાથી ઈન્દ્રિય-જય, મનોનિગ્રહ, વાસના ક્ષય અને પ્રાણસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે.
ઉપવાસ ત્રણ પ્રકારના છે. વાણીને ઉપવાસ તે મૌન છે. મનને ઉપવાસ તે ધ્યાન છે.
શરીરને ઉપવાસ તે આહાર ત્યાગ અને એક સ્થાને સ્થિર આસન છે. શરીરના ઉપવાસથી ઈન્દ્રિયને જય, મનના ઉપવાસથી મને નિગ્રહ અને વાણના ઉપવાસથી પ્રાણને વિજય થાય છે.
કાર્યોત્સર્ગમાં ત્રણ પ્રકારના ઉપવાસને લાભ મળે છે. તેથી કાર્યોત્સર્ગની ક્રિયાને શાસ્ત્રમાં અત્યંતર તપને ઉત્કૃષ્ટ એક પ્રકાર કહો છે.
અનપેક્ષાનું અમૃત
