Book Title: Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
View full book text
________________
૨ 3.
નિપકથન
છે, તે આ પ્રમાણે - દશકાલિક એકશ્રુતસ્કંધ, અનેક અધ્યયનો, અનેક ઉદેશા છે. તેથી ‘દશ આદિનો નિક્ષેપ કરવો જોઈએ. તે આ પ્રમાણે- દશનો, કાળનો, શ્રુતસ્કંધનો, અધ્યયનો, ઉદ્દેશકનો છે. નિર્યુક્તિકાર કહે છે -
• નિક્ષેપકથન - • નિર્યુક્તિ - 8 + વિવેચન -
દશકાલિક શબ્દાર્થ પૂર્વે નિરૂપત છે. એવું જે નામ તે સંખ્યા અને કાળથી તેનો કાળમાં નિક્ષેપ કરવો અર્થાત વિશેષ અભિધાન. આનું નિબંધન વિશેષ પ્રકારે આગળ કહીશું. તે મનક મુનિને આશ્રીને છે “દશકાલિક' તેમાં કાળથી નિવૃત્ત તે કાલિકદશ શબ્દ અને કાળ શબ્દનો નિક્ષેપ, નિવૃત્ત અર્થ તે નિક્ષેપ તથા શ્રુતસ્કંધ તથા અધ્યયન. ઉદ્દેશ - તેના એક દેશભૂત, કઈ રીતે? આનું વિષયમાં સ્થાપન કરી કથન કરવું.
પહેલાં “દશ' શબ્દનો નિક્ષેપ કહે છે - તેમાં દશ ને એક આદિને અનુસરીને વર્તે છે. એકના અભાવે દશનો પણ અભાવ થાય છે. તેથી એકનો જ નિક્ષેપ પ્રતિપાદિત કરવાની ઇચ્છાથી કહે છે -
• નિર્યુક્તિ - ૮ + વિવેચન -
અહીં એક તે જ એકક છે. તેમાં નામ એક, સ્થાપના એક, સુગમ છે. દ્રવ્ય એક તે સચિત્ત આદિ ત્રણ છે. તેમાં સચિત્ત એક તે પુરુષદ્રવ્ય, સચિત્ત એક તે રૂપકદ્રવ્ય, મિશ્ર તે જ કટકાદિ ભૂષિત પુરુષદ્રવ્ય. એક માતૃકાપદ, તે આ પ્રમાણે - “ઉત્પન્ને ઇ વા, વિગમે ઇ વા, ધુવે ઇ વા” અહીં પ્રવચનમાં દૃષ્ટિવામાં સમસ્ત નયવાદ બીજભૂત માતૃકાપદો હોય છે. અથવા આ માતૃકાપદો એ, આ, ઇ, ઈ તે પણ માત્રક પદ જાણવા. સર્વ શબ્દનો વ્યવહાર વ્યાપક પણે હોવાથી માતૃકાપદો કહેવાય છે. - - ૪- સંગ્રહ શબ્દથી એકમાં પણ સમુદાય આવી જાય. જેમકે ચોખા લાવ્યો એમ કહેવાથી એક દાણો પણ “શાલિબ કહેવાય. ઘણાં દાણા પણ “શાલિ' કહેવાય. અહીં આદિષ્ટ અને અનાદિષ્ટ એવા સાલિના બે ભેદ છે. જેમકે કલમશાલી તે કલમના જ ચોખાનો આદેશ છે, પણ જો કલમ શાલી ન કીધા હોય તો ગમે તે ચોખા સમજવા, તે અનાદિષ્ટ છે. યથાયોગ્ય યોજના કરવી.
પર્યાય એક તે એક પર્યાય. પર્યાય એટલે વિશેષ ધર્મ, તે અનાદિષ્ટ વર્ણ આદિ છે. આદિષ્ટ વર્ણ તે “કૃષ્ણ' આદિ છે.
બીજા આયાય - બધાં શ્રુતસ્કંધની વસ્તુની અપેક્ષાએ આવી વ્યાખ્યા કરે છે. અનાદિષ્ટ તે શ્રુતસ્કંધ અને આદિષ્ટ તે દશકાલિક. નામે છે. આદિષ્ટ તે અધ્યયન વિશેષ ધ્રુમપુપિકા' આદિ કહે છે. પણ આ જોઈએ તેવું મનોહર નથી. કેમકે દશકાલિક નામ કહેવાથી આદેશ સિદ્ધ છે.
એક ભાવ - અનાદિ કોઈ પણ ભાવ, આદિષ્ટ તે ઔદયિકાદિ. આ સાત અનંતરોક્ત એક - એક થાય છે. અહીં દશ પર્યાય - અધ્યયન -
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
