Book Title: Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
View full book text
________________
૩૫
અધ્યયન : ૧ ભૂમિકા
ઉપોદ્દાત નિયુક્તિ અનુગમ પુરો થયો.
હવે સૂત્ર પર્શિક નિર્યુક્તિ અનુગમ અવસર છે. તે સૂત્ર હોય તો જ થાય છે. (શંકા) જો એમ હોય તો આ ઉપન્યાસ નિરર્થક છે. (સમાધાન) ના. એમ નથી. નિર્યુક્તિ પણ સમાન પણ છે. સૂત્ર તે સૂવાનુગમમાં જ કહેવાય. તે અવસર પ્રાપ્ત જ છે. અહીં અખલિતાદિ પ્રકાર શુદ્ધ સૂત્ર ઉચ્ચારવું જોઈએ. તે આ પ્રમાણે - અખ્ખલિત, અમિલિત, અવ્યત્વ, અણેડિત. વગેરે જેમ અનુયોગદ્વારમાં કહ્યું છે, તેમ દોષ ટાળી બોલવું. એ રીતે ઉચ્ચારતા કેટલાંક સાધુ ભગવંતોના કેટલાંક અર્વાધિકાર સમજાઈ જાય છે. કેટલાંક નથી સમજાતા. તેન સમજાયેલા તે સમજાવવામંદબુદ્ધિવાળા શિષ્યોની જાણ માટે દરેક પદે કહેવું. વ્યાખ્યાનું લક્ષણ આ છે - સંહિતા, પદ, પદાર્થ, વિગ્રહ, ચાલના અને પ્રત્યવસ્થાન એ છ ભેદ છે. હવે મૂળ સૂત્ર કહે છે -
• સૂત્ર - ૧
ધર્મ ઉત્કૃષ્ટ છે. તે ધર્મ - અહિંસા, સંયમ, તપ રૂપ છે, જેનું મન સદા ધર્મમાં લીન છે, તેને દેવો પણ નમસ્કાર કરે છે.
• વિવેચન ૧
અખ્ખલિત પદ ઉચ્ચારણ તે સંહિતા, તે પાઠ સિદ્ધ જ છે. હવે પદ કહે છે - ધર્મ, મંગલ, ઉત્કૃષ્ટ, અહિંસા, સંયમ, તપ, દેવ ઇત્યાદિ.
છું' ધાતુ ધારણ અર્થમાં છે, તેને મ પ્રત્યયથી “ધર્મ' શબ્દ બન્યો છે. “મંગલ' પૂર્વવતુ. કૃષ ધાતુ વિલેખન અર્થમાં છે, તેમાંથી ઉત ઉપસર્ગપૂર્વક ઉત્કૃષ્ટ શબ્દ બન્યો છે. ઇત્યાદિ (અહીંવૃત્તિમાં વ્યાકરણ પ્રયોગો જ છે, તે આ અનુવાદનું કાર્યક્ષેત્ર ન હોવાથી છોડી દીધેલ છે.) .
૦ હવે પદાર્થ કહે છેઃ- ઘર્મ- દુર્ગતિમાં ન પડતાં આત્માને ધારી રાખે છે. કહ્યું છે કે - દુર્ગતિમાં પડતા જીવોને જે ધારે છે તથા શુભ સ્થાનમાં સ્થાપે છે, તેથી ધર્મ કહેવાય છે. મંગલ - જેના વડે હિત મંગાય છે. ઉત્કૃષ્ટ - પ્રધાન. અહિંસા - હિંસા નહીં તે, પ્રાણાતિપાતવિરતિ સંમય- આશ્રદ્વારથી અટકવું તે. તપ- અનેક ભવના એકઠા કરેલા આઠ પ્રકારના કર્મોને ખપાવે - તપાવે તે તપ - અનશનાદિ ભેદે છે. દેવ - ક્રીડા કરે, દીપે છે તે. દેવો પણ અર્થાત મનુષ્યો તો કરે જ, પણ દેવો પણ નમે છે. કોને? જે જીવોનું પૂર્વોક્ત ધર્મમાં સર્વકાળ મન - અંતઃકરણ હોય તે.
પદવિગ્રહ - પરસ્પર અપેક્ષાવાળા સમાસને ભજે છે, પણ અહીં તેવો સમાસ ન હોવાથી બતાવેલ નથી. ચાલના એટલે શંકા અને પ્રતિ અવસ્થાન એટલે સમાધાન, તે પ્રમાણ વિચારણામાં અવસર મુજબ આગળ કહીશું. પણ તેની પ્રવૃત્તિ આ ઉપાય વડે બતાવે છે -
• નિર્યુક્તિ - ૩૮ - વિવેચન
ક્યારેક કંઈક ન સમજાતા શિષ્ય પૂછે કે આ કેવી રીતે? આ જ ચાલના. ગુરુ કહે તે પ્રત્યવસ્થા આ બંનેની પ્રવૃત્તિ છે. તે પ્રમાણે કોઈ વખત ન પૂછે તો પણ શિષ્યોના હિતને
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
