Book Title: Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
View full book text
________________
૪૦
દશવૈકાલિક લાશ-સટીક અનુવાદ • નિર્યુક્તિ - ૪૮ + વિવેચન -
પ્રાયશ્ચિત્તવિનય, વૈયાવચ્ચ, સ્વાધ્યાય, ધ્યાન, ઉત્સર્ગ એ છ ભેદે અવ્યંતર તપ કહેલ છે. તેમાં (૧) પ્રાયશ્ચિત્ત - પાપને છેદે તે પાપત્તિ અથવા યથાવસ્થિત પ્રાયઃ ચિત્ત જેમાં શુદ્ધ થાય તે પ્રાયશ્ચિત્ત. કહ્યું છે - જે કારણે પાપ છેદાય છે, તેતી તે પ્રાયશ્ચિત્ત કહેવાય છે. અથવા પ્રાયઃ ચિત્તનું વિશદ્ધ કરે છે તેથી તે પ્રાયશ્ચિત્ત છે. તે આલોચનાદિ દશ ભેદે છે - આલોચના, પ્રતિક્રમણ, મિશ્ર, વિવેક, વ્યુત્સર્ગ, તપ, છેદ, મૂલ, અનવસ્થાપના અને પારસંચિત. તેનો ભાવાર્થ વિશેષાવશ્યકથી જાણવો.
૦ હવે “વિનય' કહે છે - જેના વડે આઠ પ્રકારના કર્મ દૂર લઈ જવાય તે વિનય. કહ્યું છે - વિનયનં ફળ શુશ્રષા, તેનું ફળ શ્રુતજ્ઞાન, જ્ઞાનનું ફળ વિરતિ, વિરતિનું ફળ આશ્રવ નિરોધ, તેની સંવર, તેથી તપોબળ, તપથી નિર્જરાફળ, તેનાથી ક્રિયા નિવૃત્તિ, ક્રિયા નિવૃત્તિથી અયોગીત્વ. યોગના નિરોધતી ભવસંતતિનો ક્ષય, તેનાથી મોક્ષ થાય. આ બધાંનું ભોજન વિનય છે. તે જ્ઞાનાદિ ભેદથી સાત પ્રકારે છે - જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, મન, વચન, કાય અને ઉપચાર વિનય. જ્ઞાનમાં પાંચ પ્રકારે મતિજ્ઞાનાદિની શ્રદ્ધા. ભક્તિ, બહુમાન, તેમાં કહેલ અર્થોની સમ્યમ્ ભાવનતા આદિ. - X
દર્શનમાં શુશ્રષા અને અનાશાતના બે પ્રકારે વિનય છે. દર્શન ગુણાધિકમાં શુશ્રુષા વિનય કરાય છે. સત્કાર, અયુત્થાન, સન્માન, આસન- અભિગ્રહ, આસનઅનુદાન, કૃતિ કર્મ અને અંજલિ જોડવી. આવતા અનુગમન ઉભા હોય તેની પર્યુપાસના, જતાં એવાની પાછળ જવું તે શુશ્રુષા વિનય છે અહીં સત્કાર - સ્તવન, વંદનાદિ. અમ્યુત્થાન - જ્યાં દેખાય ત્યાં જ કરવું જોઈએ. સન્માન - વસ્ત્ર, પાત્રાદિથી પૂજન. આસનાભિગ્રહ - ઉભા હોય ત્યારે આગદરથી આસન લાવીને બેસો તેમ કહેવું. એક સ્થાનેથી બીજે સ્થાને સંચરે ત્યારે આસનનું અનુપ્રદાન કરવું. કૃતિ કર્મ આદિ પ્રસિદ્ધ છે.
અનાશાતના વિનય પંદર પ્રકારે છે - તીર્થકર, ધર્મ, આચાર્ય, વાચક, સ્થવિર, કુલ, ગણ, સંઘ, સાંભોગિક, ક્રિયામાં અને મતિજ્ઞાનાદિમાં તેમજ છે. અહીં ભાવના આ છે - તીર્થકરની અનાશાતના, તીર્થંકર પ્રજ્ઞપ્ત ધર્મની અનાશાતના. આ પ્રમાણે બધે જ જાણવું. તેમના ભક્તિ, બહુમાન અને વર્ણવાદ કરવો. કોનો? અરહંતથી કેવળજ્ઞાન પર્યન્ત પંદરેના.
હવે ચાસ્ત્રિ વિનય • સામાયિકાદિ ચારિત્રની શ્રદ્ધા તે પ્રમાણે જ કાયા વડે સંસ્પર્શના, ભવ્ય જીવોના આગળ પ્રરૂપણા. આચાર્યાદિનો સર્વકાળ પણ મન - વચન - કાય વિનય કરવો. અકુશલ મનો વિરોધ કુશલની ઉદીરણા.
હવે ઉપચાર વિનય - તે સાત ભેદે છે. અભ્યાસ સ્થાન, છંદોનું વર્તન, કૃતપ્રતિકૃતિ, કારિત નિમિત્ત કરણ, દુખારૂં ગવેષણા તથા દેશકાળ જ્ઞાન સર્વાર્થમાં તે રીતે અનુમતિ કહી છે. આ સંક્ષેપથી ઉપચાર વિનય કહ્યો.
તેમાં અભ્યાસ સ્તાન આદેશર્થિને નિત્ય આચાર્યની નીકટ આસન સ્થાપવું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
