Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad

Page 227

૨૨૬
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ ૐ ચૂલિકા - ૧ - “રતિવાક્ય"
A
X
X
૦ હવે ઓધથી બે ચૂડાને કહે છે તેનો સંબંધ આ પ્રમાણે છે. અનંતર અધ્યયનમાં ભિક્ષુગુણયુક્ત જ ભિક્ષુ કહ્યો. આવા પ્રકારનો તે કદાચિત્ કર્મની પરતંત્રતાથી અને કર્મના બલત્વથી સીદાય, તો તેનું સ્થિરીકરણ કરવું જોઈએ. અર્થાધિકારવત્ બે ચૂડા કહે છે. તેમાં ‘ચૂડા’ શબ્દના અર્થને જણાવતા કહે છે - • નિયુક્તિ - ૩૬૦, ૩૬૧
-
-
વળી તે
નામ, સ્થાપના સુગમ છે, તેને છોડીને દ્રવ્યાદિ વિષયક ચૂડાનો નિક્ષેપ કહે છે. ચૂડા બે છે. દશવૈકાલિકની ચૂડા આચારની પાંચ ચૂડાવત ઉત્તરતંત્ર છે, શ્રુત ગૃહિતાર્થ જ છે. ઉક્ત - અનુક્ત અર્થનો સંક્ષેપ કરતી આ ચૂડાઓ છે. તેમાં દ્રવ્ય ચૂડાદિની વ્યાખ્યા કહે છેઃ- દ્રવ્ય ચૂડા આગમ, નોઆગમ, જ્ઞશરીરથી વ્યતિરિક્ત સચિત્તાદિ ત્રણ ભેદે છે. તેમાં સચિત - કુકડાની કલગી, ઉચિત - મણિ ચૂડા, મિશ્ર - મયૂરશીખા. ક્ષેત્ર ચૂડા તે લોકનિષ્કુટ ઉપરવર્તી છે, તે મેરુની ચૂડાદિ છે. આદિ શબ્દથી અધોલોકના સ્તમંતક, તિલિોકના મેરુની ચૂડા, ઉર્ધ્વલોકમાં સિદ્ધિશિલા છે. • નિયુક્તિ - ૩૬૨ થી ૩૬૮ -
-
ઉચિત કાળથી કંઈક અધિક તે અતિરિક્ત, અધિક માસ કે વર્ષ તે કાલ ચૂડા છે. ભાવ ચૂડા - ક્ષાયોપશમિક ભાવમાં છે, તે પણ બે ભેદે છે - ક્ષાયોપશમિકત્વથી શ્રુતની જાણવી. તેમાં પહેલી ‘“રતિવાક્ય ચૂડા'' છે. - × - નિક્ષેપમાં ‘રતિવાક્ય' એ દ્વિપદ નામ છે. તેમાં ‘ર’િ નો નિક્ષેપ કહ છે. તેમાં પણ નામ અને સ્થાપનાને છોડીને દ્રવ્ય અને ભાવ રતિને કહે છે.
દ્રવ્ય રતિમાં તદ્બતિરિક્ત બે ભેદે છે - કર્મ દ્રવ્યરતિ અને નોકર્મ દ્રવ્યરતિ. કર્મ દ્રવ્યરતિ તે રતિ વેદનીયકર્મ છે. એ બદ્ધ અને અનુદય અવસ્થાને ગ્રહણ કરે છે. નોકર્મ દ્રવ્યરતિ તે શબ્દાદિ દ્રવ્યો છે. તે રતિના કારણરૂપ છે. ભાવરતિ - તે જ રતિ વેદનીય કર્મના ઉદયથી થાય છે, એ પ્રમાણે અરતિ પણ દ્રવ્ય અને ભાવથી જાણવી.
રતિનો નિક્ષેપ કહ્યો. હવે વાક્ય નો અતિ દેશ કહે છે. ‘વાક્ય’ પૂર્વ વાક્ય શુદ્ધિ અધ્યયનમાં અનેક પ્રકારે કહે છે. ચાસ્ત્રિ રૂપ ધર્મ રતિ જનક છે. તે વાક્યોને લેવા. અહીં રતિ નામવાળું વર્ણન સારી રીતે સહન કરવાથી ગુણ કરવાવાળી ‘ચૂડા’ થાય, તે બતાવે છે .
જેમ રોગીને શરીરમાં ગુમડાં થતાં નસ્તર આદિ મૂકવા પડે, તો તેને ફાયદો થાય છે, જેને અજીર્ણ થયું હોય તેને અપથ્ય ખોરાક અટકાવતાં તે હીતકારી થાય અને ભાવિમાં રોગ મટે, માટે તે સુંદર છે. તે દૃષ્ટાંત વડે અહીં બોધ આપે છે - આઠ પ્રકારના કર્મરૂપી દુઃખી એવા સંસારી ભાવ રોગી જીવોને તે રોગો દૂર કરવા, ઉક્ત સંયમ રૂપ ચિકિત્સામાં સ્નાનનો નિષેધ તથા લોચાદિનું કષ્ટ પહેલાં દેખાય. પણ તેથી શ્રુતધર્મ અને ચારિત્ર ધર્મમાં રતિ થાય અને અધર્મ ઉપર અરતિ થાય. છેવટે તેનાથી