Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad

Page 113

૧૧૨
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ અનેક જીવોનું ગણના પરિમાણ કહે છે - પ્રસ્થ વડે અથવા ચાર ફૂડ વડે કોઈ વ્રીહી આદિ અનાજ માપે, તે અસતુ ભાવથી સ્થાપતા અનંતા લોક થાય, તે પ્રમાણે એક એક જીવને જૂદો મૂક્તા અનંતાલોક થાય. - x x- પરિમાણ દ્વાર કહેતાં જીવપદ પૂરું થયું. હવે નિકાય પદ કહે છે -
• નિયુક્તિ - ૨૨૯ - વિવેચન
નામ, સ્થાપના સુગમ છે. શરીર કાય તે જ શરીર છે. તેના પ્રાયોગ્ય અણુના સમુદાયરૂપ છે. ગતિકાય - જે બીજા ભવની ગતિમાં જાય છે, તે તૈજસ અને કાર્પણ લક્ષણ છે. નિકાસકાય તે છ જવનિકાય. અસ્તિકાય - ધમસ્તિકાયાદિ. દ્રવ્યનાય - ત્રણ આદિ ઘટનો સમુદાય. માતૃકાકાય - ત્રણ વગેરે માતૃકા અક્ષર. પર્યાયકાય - જીવ અને અજીવ ભેદથી છે. જીવ પર્યાયકાય - જ્ઞાનાદિ સમુદાય, અજીવ પર્યાચિકાય - રૂપ આદિ સમુદાય. સંગ્રહકાય - સંગ્રહના એક શબ્દ વાધ્ય ત્રિકટુકાદિ સમાન. ભારકાય • કાપોતી. • x• તેનું દષ્ટાંત - એક કાપોતી તળાવમાંથી પાણી ભરે છે. બે ઘડા લઈને નીકળ્યો, ઠોકર ખાતાં એક ઘડો ભાંગ્યો. તેમાંનો અપકાય મરી ગયો. બીજાં ઘડામાં જીવે છે, તેના અભાવમાં તે પણ ભાંગ્યો. તેથી લોકમાં કહેવાયું કે પહેલા મરેલાએ બીજાને માર્યો. ભાવકાસમાં દયિકાદિ સમુદાય છે. અહીં નિકાય તે કાયના અર્થમાં છે.
• નિર્યુક્તિ - ૨૩૦ - વિવેચન -
હવે ફરી સૂત્રનો યોગ છે. તેમાં અધિકાર નિકાય કાય વડે છે. અધિકાર - પ્રયોજન. શેષ નિકાયનું બતાવવું વ્યર્થ છે? તે શંકાના નિવારણ માટે કહે છે - અર્થની તુલનાવાળાનું કહેવું. તે વ્યુત્પત્તિ હેતુપણાથી અને પ્રદેશાંતરના ઉપયોગીપણાથી કહેલ છે. નિકાયપદ કહ્યું
હવે સૂબાલાપક નિષ્પન્નનો અવસર છે - ૪- તેથી સૂત્ર કહે છે - • સૂત્ર - ૩૨/૨
તે છ અવનિકાલ અધ્યયન કેવું છે? જે કાપ ગોત્રીય શ્રમણ ભગવત મહાવીર દ્વારા પ્રવેદિત, સુ ખ્યાત, સુપજ્ઞપ્ત છે. જે ધર્મ પ્રજ્ઞમિનું અધ્યયન માટે શ્રેયસ્કર છે તે આ છે : પૃથ્વીકાયિક, પ્રકાયિક, તેઉકાયિક, વાયકાયિક, વનસ્પતિકાલિક, બસમાયિક. શસ્ત્ર પરિત સિવાય પૃની સચિત્ત છે, તે કાનેક જીવો અને પૃથક સત્યો વાળી છે. આ પ્રમાણે રાસા પરિણતને છોડીને સાપકાય, નિકાય, વાયુકાય અને વનસ્પતિકાય સજીવ કહેલી છે. તે અનેક જીવો અને પૃથક સત્યો વાળી છે. વનસ્પતિકાયના પ્રકાર આ છે - અબીજ, મૂલબીજપર્વબીજ, અંધભીજ, બીર, સમ&િમ, વણ અને હતા. શસ્ત્ર પરિત સિવાય આ વનસ્પતિશારિક જીવ બીજ પરત સરતન કહેવાલ છે. તે અનેક જીવ છે અને પૃથફ સત્ન વાળા છે.