Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad

Page 159

દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
ધર્માર્થકામા - મુમુક્ષુ, જે બાહ્ય - અત્યંતર ગ્રંથ રહિત છે, મારી પાસેથી તેમના ક્રિયા કલાપ સાંભળો. તે કર્મશત્રુ અપેક્ષાથી રૌદ્ર, સંપૂર્ણ. ક્ષુદ્રસત્ત્વો વડે દુરાશ્રય છે. આને સૂત્ર સ્પર્શ નિયુક્તિથી નિરૂપે છે. તેમાં ધર્મ નો નિક્ષેપ પૂર્વવત્ છે, વિશેષ લોકોત્તરને કહે છે -
૧૫૮
• નિર્યુક્તિ - ૨૪૭, ૨૪૮ - વિવેચન
ઘર્મ - સામાન્યથી બાવીશ પ્રકારે છે. ગૃહસ્થ ધર્મ બાર ભેદે છે અને અણગાર ધર્મ દશ ભેદે છે. આ સંક્ષેપથી કહ્યું. વિસ્તારથી કહે છે - સ્થૂળ પ્રાણાતિપાત નિવૃત્તિ આદિ પાંચ અણુવ્રત, દિવ્રતાદિ ત્રણ ગુણવ્રતો, સામયિક આદિ ચાર શિક્ષાપદો એ બાર ભેદે ગૃહી ધર્મ છે. આવશ્યકમાં તેનું સ્વરૂપ જોવું.
• નિયુક્તિ
૨૪૯, ૨૫૦
વિવેચન -
સાધુ ધર્મ કહે છે - ક્ષાંતિ, માર્દવ, આર્જવ, મુક્તિ, તપ, સંયમ, સત્ય, શૌચ, આર્કિચન્ય, બ્રહ્મચર્ય. તેનો ભાવાર્થ પહેલાં અધ્યયનતી જાણવો. આ ધર્મની વ્યાખ્યા કરી. હવે તેનો અર્થ કહે છેઃ- અર્થ નો નિક્ષેપો નામાદિ” ચાર ભેદે છે. તે સામાન્યથી અર્થ છ ભેદે તવ્યતિરિક્ત દ્રવ્યાર્થ છે અને વિશેષથી ચોસઠ ભેદે છે. તેનો અવયવાર્થ કહે છે -
P
• નિર્યુક્તિ - ૨૫૧, ૨૫૨ વિવેચન
આદિ
યવ આદિ ધાન્ય, રત્ન, સુવર્ણ, ભૂમિગૃહાદિ સ્થાવર, ગાડુ વગેરે દ્વિપદ, ગાય ચતુષ્પદ, તાઃકળશાદિ કુ. એ ઓધથી છ પ્રકારનો અર્થ અનંતરોક્ત તીર્થંકર ગણધરો વડે પ્રરૂપિત છે. હવે તેને વિસ્તારથી કહે છેઃ- ચોવીશ પ્રકારનું ધાન્યાર્થ અને રત્નાર્થ જાણવું. સ્થાવરાર્થ ત્રણ ભેદે, પદાર્થ બે ભેદે, ચતુષ્પદાર્થ દશ ભેદે તથા કુખ્યાર્થ અનેક પ્રકારે છે. આ બધાં ધાન્યાદિ ભેદોને હવે વિસ્તારથી કહેશે.
wo
-
=
• નિયુક્તિ ૨૫૩ થી ૨૫૬ + વિવેચન -
ધાન્યો ૨૪ ભેદે છે. યવ, ઘઉં, ચોખા, ડાંગર, સાઠી ચોખા, કોદરા, અણુંકા, કાંગ, રાલગ, તલ, મગ, અડદ, અળસી, કાળા ચણા, ત્રીપુટક, વાલ, મઠ, ચોળા, શેરડી, મસુર, તુવર, કુલથી, ધાણા અને વટાણા. એ પ્રમાણે બે ગાથાનો અર્થ છે. ધાન્ય વિભાગ કહ્યો, હવે રત્ન વિભાગ કહે છેઃ
રત્નો ચોવીશ ભેદે છે - સોનુ, પુછ્યુ, તાંબુ, ચાંદી, લોઢું, સીસું, હીરણ્ય, પાષાણ, હીરો, ચંદન, મણી, મોતી, પરવાળાં, શંખ, તીનીસ, અગરુ, અમીલ - ઉનનાં વસ્ત્રો, કાષ્ઠ, ચર્મ, હાથીદાંતાદિ, ચમરી ગાયના વાળ, સુગંધ, ઔષધાદિ દ્રવ્ય - પીપર આદિ. હવે સ્થાવરાદિ વિભાગ કહે છે -
• નિયુક્તિ - ૨૫૭ + વિવેચન -
ભૂમિ, ગૃહ અને તગણ એ ત્રણ ભેદે સ્થાવર જાણવા. પુનઃ ઓધથી ત્રણ ભેદે સ્થાવર માનેલ છે. પુન: શબ્દ સ્વાગત ભેદો સૂચવે છે. તે આ પ્રમાણે - ભૂમિ એટલે