Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad

Page 219

૨૧૮
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ જાણવો, માટે અબ્રાચારી. દ્રવ્ય ભિક્ષુઓ કહ્યા. હવે ભાવ ભિક્ષુ કહે છે -
• નિર્યુક્તિ - ૩૪ર થી ૩૪૫ -
ભાવ ભિક્ષ બે ભેદે છે - આગમથી અને નોઆગમથી. તેમાં આગમથી એટલે ભિક્ષુ પદાર્થા, તેમાં ઉપયુક્ત ભિક્ષુગુણનો સંવેદક વળી નોઆગમથી ભાવ ભિક્ષુ થાય છે. એ પ્રમાણે ભિક્ષનો નિક્ષેપ કહ્યો. હવે નિરુક્ત કહે છે - ભિક્ષનું નિશ્ચિત એટલે ખરેખરું શબ્દના અર્થવાળું રૂપ બતાવવું એટલે ભેદક, ભેદન અને ભેતવ્ય એમ કહેવાતા ત્રણ ભેદો વડે ત્રણ પ્રકારના છે. તે જ વાતને સ્પષ્ટ કરે છે -
ભેદક તે અહીં આગમમાં ઉપયુક્ત સાધુ છે. તથા બાહ્ય અને અત્યંતર તપના ભેદથી વર્તે છે. ભૂતવ્ય-ભેદવા યોગ્ય, જ્ઞાનાવરણ આદિ આઠ પ્રકારના કર્યો. તે ભુખ આદિ દુઃખના હેતુ પણે છે, તેથી ભુખ શબ્દ જોડવો. તેથી નિરુક્ત - જે શાસ્ત્રની રીતિએ તપસ્યા કરીને કર્મને ભેદે તેને ભિક્ષુ જાણવો.
જે ભુખને વેદે તે ભિક્ષુ ભાવથી તેવા ગુણોમાં યત્ન કરે તેથી તે યતિ કહેવાય, અન્યથા નહીં. સત્તર પ્રકારના સંયમનો અનુષ્ઠાયી હોવાથી સંયમ ચરક છે. સંસારને પરીત કરવાથી તે જ ભવાંત કહેવાય છે, અન્યથા ન કહેવાય.
હવે બીજા પ્રકારે નિરુક્ત ને કહે છે -
જે ભિક્ષા માત્રથી સર્વથા શુદ્ધ વૃત્તિ જેની છે, ભિક્ષાના આચારવાળો છે, તેથી તે ભિક્ષ છે. આ પ્રસંગથી બીજા ભિક્ષુ શબ્દના પર્યાયો છે તેનું નિરક્ત કહે છે. કર્મ ખપાવવાથી ક્ષપણ કહેવાય. સંયમ તપમાં એટલે સંયમમાં તપ મુખ્ય છે, તે સંયમતપને આદરવાથી તપસ્વી કહેવાય છે. એ પ્રમાણે બીજા પણ પર્યાયો હોય તો તેના અર્થથી ભિક્ષુ શબ્દનું નિરૂક્ત થાય છે. હવે એકાર્ષિક દ્વાર કહે છે -
નિયુક્તિ - ૩૪૬ થી ૩૪૮ -
વિશુદ્ધ સમ્યગદર્શનાદિના લાભથી ભાવસમુદ્રને તરવાથી તે તીર્ણ કહેવાય છે. તાય - સુદષ્ટ માર્ગને કહેવો, તે તાય જેને છે તે તાયી. અર્થાત સુપરિજ્ઞાત દેશનાથી શિષ્યોને તારે. દ્રવ્ય - રાગદ્વેષ રહિત. વ્રરી - હિંસાદિથી વિરત. ક્ષાંત - ક્ષમાને કરે છે તે. ઇઢિયાદિને દમે છે તે દાંત, વિરત - વિષય સુખથી નિવૃત્ત. ગને ત્રિકાળ અવસ્થામાં માને છે તે મુનિ તપથી પ્રધાન તે તાપસ અપવર્ગમાર્ગના પ્રજ્ઞાપક તે પ્રરૂપક, આજુ -માયા રહિત કે સંયમી. ભિક્ષુ - પૂર્વવતુ, બુદ્ધ - તત્વને જાણનાર, યતિ - ઉત્તમ આશ્રમી કે પ્રયત્નવાન, વિદ્વાન - પંડિત. તથા -
પ્રવ્રુત્તિ-પાપથી છુટેલો, અગાર - દ્રવ્ય અને ભાવ આગાર રહિત, પાખંડી - પાશથી છુટેલો, ચરક - પૂર્વવત્ બ્રાહ્મણ - વિશુદ્ધ બ્રહાચારી, પરિવ્રાજક - પાપને વર્જનારા, શ્રમણા આદિ - પૂર્વવત.
સાધુ - નિર્વાણ સાધક યોગની સાધનાથી સાધુ, સૂક્ષ - સ્વજનાદિમાં સ્નેહના વિરહથી રૂક્ષ. ભવસમુદ્રથી તરવાનો અર્થી - તીરાર્થી. આ બધાં નામે ભિક્ષુના એક