Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad

Page 108

૪/- / ૩૨
૧૦૭ છે? તે સદ્ અર્થની વિચારણા રૂપ છે. અર્થનો પરિચ્છેદ તે માથાને ખણવા આદિના ધર્મની ઉપપત્તિથી આ પુરુષ જ છે, એવી નિશ્ચય મતિ થાય તે અર્થાવગમથી ઉત્પન્ન મતિ જાણવી. - x x- ચિત્ત આદિ આ ગુણો “જીવ' નામક ગુણીના પ્રતિપાદક છે.
આને જ સ્પષ્ટ કરે છે. • ભાષ્ય - ૨૧, ૨૨ : વિવેચન
જે કારણે ચિત્ત આદિ અનંતરોક્ત જીવના ગુણો છે, અજીવના નહીં, કેમકે શરીરાદિ ગુણોથી વિધર્મપણે છે. સ્વસંવેધથી આ ગુણો પ્રત્યક્ષ છે. - - - ૪ - પ્રતિદ્વાર બે ગાથા કહી, હવે અસ્તિત્વ દ્વાર કહે છે - x
જીવ વિધમાન હોવાથી પૃથ્વી આદિ વિકાર દેહ માત્ર રૂપવાળો છે. (વૃત્તિનું શેષ કથન વાદ રૂપ છે, માટે અનુવાદકરેલ નથી.)
• ભાષ્ય - ૨૩ થી ૨૫ - વિહેંચન
આ લોકમાં કોઈ એમ ચિંતવે કે હું શરીરમાં નથી, એમ ચિંતવનારો તે જ જીવ છે. મૃત શરીરાદિમાં સંશય કરનાર અન્ય પ્રાણાદિ નથી, કેમકે સંશયનું ચેતન્યરૂપત્વ નથી. એ જ બતાવે છે - જીવનો આ સ્વભાવ - ધર્મ છે. ઇહા - સદર્થ પર્યાલોચનરૂપ છે. તે આ જીવ છે કે નહીં? “આ ઠુંઠું છે કે પુરુષ” એવી ઇહા જેને થાય છે, તે જીવનો ધર્મ છે. હવે તે બીજા પ્રકારે કહે છે - જીવનું ઉપયોગ લક્ષણ અસ્તિત્વ સિદ્ધ છે. કઈ રીતે? શબ્દથી. “જીવ' એમ બોલવાથી અનુમાન કરાય છે. ઇત્યાદિ - ૪- -
આનું જ વિવરણ કરવા ભાષ્યકાર કહે છે - ૦ ભાષ્ય - ૨૬ થી ૨૮ - વિવેચન
નિર્વિકલ્પ જીવ છે. નિયમથી તે સિદ્ધ છે. વાચક શબ્દ જીવથી વાચ્ય પદાર્થ જીવની સિદ્ધિ છે - x x- પર અભિપ્રાયની આશંકા કરીને તેને દૂર કરતાં કહે છે - ઉક્તવત્ શદ પરત્વથી જ જીવની સિદ્ધિ થાય તો અમારી પણ શૂન્યની સિદ્ધિ થાય. જેમ શૂન્ય નિરર્થક છે, તેમ જીવપદ પણ નકામું છે. તેનો ઉત્તર આપે છે - જે તમે કહો છો તે સિદ્ધ થતું નથી. શા માટે? વિધમાન પદાર્થ વડે જેથી શૂન્ય કહેવાય છે, તે શૂન્ય પદાર્થ છે. ઇત્યાદિ તર્કથી જીવપણું વાચ્ય છે. હવે બીજા પ્રકારે અસ્તિત્વ પક્ષને સમર્થન કરતાં કહે છે - મિથ્યા થાય. કયા? બધાં પરલોક સંબંધી દાનાદિ. કેવી રીતે? જો કર્મનો કર્તા અને ભોક્તા જીવ જ ન હોય તો. આ જ કથન શીખાઉ શિષ્ય માટે સ્પષ્ટતર કહે છે -
• ભાષ્ય - ૨૯ થી ૩૧ - વિવેચન
કરૂણા, ઉપવાસ, હિંસાની વિરતિ આદિ રૂપ તથા બ્રહ્મચર્ય, યારલક્ષણવાળી દીક્ષા, પ્રવજ્યા સ્વીકાર રૂ૫ ઇંદ્રિય નિરોધ એ બધું જ નિષ્ફળ છે. ક્યારે? જો તમે જીવને પરલોકમાં જનારો ન માનો. વળી શિષ્ટ આચરિત માર્ગ જ ઉત્તમ પુરુષોએ આદરવો. હવે તે માર્ગને કહે છે - લોકમાં થયા કે લોકમાં વિદિત તે લૌકિક, વૈદિકો, ત્રિપિટકાદિ સમય વૃત્તિવાળા, પંડિતો માને છે - જીવ નિત્ય છે, અનિત્ય નથી. એ રીતે